สาขาวิชาเวชศาสตร์มารดาและทารกปริกำเนิด

สาขาวิชาเวชศาสตร์มารดาและทารกปริกำเนิด (Maternal Fetal Medicine)

รองศาสตราจารย์นายแพทย์พัญญู พันธ์บูรณะ

     “ความรู้ในวิชาการ เป็นสิ่งหนึ่งที่จะทำให้สามารถฟันฝ่าอุปสรรคได้ และทำให้เป็นคนที่มีเกียรติ เป็นคนที่สามารถ เป็นคนที่มีความพอใจได้ในตัวว่า ทำประโยชน์แก่ตนเองและแก่ส่วนรวม นอกจากวิชาความรู้ ก็จะต้องฝึกฝนในสิ่งที่ตัวต้องปฏิบัติให้สอดคล้องกับสังคม สอดคล้องกับสมัยและสอดคล้องกับศีลธรรมที่ดีงาม ถ้าได้ทั้งวิชาการ ทั้งความรู้รอบตัว และความรู้ในชีวิต ก็จะทำให้เป็นคนครบคนที่จะภูมิใจได้” พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พระราชทานในวันที่ ๒๕ มีนาคม ๒๕๑๕

     พระบรมราโชวาทที่กราบอัญเชิญมานี้นับว่าสอดคล้องกับการทำงานในสาขาเวชศาสตร์มารดาและทารกปริกำเนิด ภาควิชาสูติศาสตร์ นรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดลนี้ ซึ่งนับเป็นแหล่งของการเรียนรู้ มีความก้าวหน้าและความเป็นเลิศทางวิชาการด้านมารดาและทารกในครรภ์ การให้การบริการดูแลรักษาแก่หญิงตั้งครรภ์แบบองค์รวมอย่างครบวงจร ตลอดจนการเป็นแหล่งผลิตนักศึกษาแพทย์ แพทย์ประจำบ้าน และแพทย์ประจำบ้านอนุสาขาเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์อันเปรียบเสมือนการเพาะเลี้ยงต้นกล้าให้มีความแข็งแรงสมบูรณ์พร้อมที่จะเติบโต เผชิญกับอุปสรรคได้อย่างไม่หวั่นไหว หล่อหลอมให้เป็นแพทย์ที่มีความรู้ ความสามารถและมีจริยธรรม โดยหวังให้เป็น “คนครบคน” ดังในพระบรมราโชวาทข้างต้นเพื่อให้การดูแลมารดาและทารกในครรภ์ที่ยังเป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศไทยได้อย่างมีประสิทธิภาพต่อไปและนี่คือปณิธาน (determination) ของสาขาเวชศาสตร์มารดาและทารกปริกำเนิด รามาธิบดี 

"ศูนย์กลางแห่งความเป็นเลิศทางด้านเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์ในระดับสากล"
International excellent center in maternal fetal medicine (MFM)

ด้านการศึกษา (education)

     เป็นผู้นำที่โดดเด่นในให้ศึกษาและผลิตนักศึกษาแพทย์ แพทย์ประจำบ้าน และแพทย์ประจำบ้านอนุสาขา ให้เป็นผู้ที่มีศักยภาพความรู้ความสามารถทางด้านเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์แก่ประชาชนระดับสากล To be the prominent leader to educate and generate medical students, residents, as well as fellows to meet the high potency to be the care provider of maternal and fetal health internationally

ด้านบริการ (medical service)

     เป็นเลิศในด้านการให้บริการแก่หญิงตั้งครรภ์โดยสนับสนุนการให้พัฒนากลยุทธที่ทันสมัยในการดูแลทางด้านเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์ To become the leader university hospital delivering excellence of MFM health services in order to foster the development of new strategy of pregnancy care.

ด้านการวิจัย (research)

• การตรวจอัลตราซาวด์แบบ routine ได้เริ่มที่ ร.พ.รามาธิบดีเป็นที่แรกของประเทศไทยสำหรับหญิงตั้งครรภ์ทุกราย ทำให้สามารถทราบอายุครรภ์และทราบทารกพิการ ครรภ์แฝด ตลอดจนความผิดปกติของมดลูก รังไข่และน้ำคร่ำ และปัจจุบันนี้อยู่ใน CPG การฝากครรภ์ของราชวิทยาลัยสูติ นรีเวชแพทย์แห่งประเทศไทยและยังได้บรรจุอยู่ในสิทธิประโยชน์ของ ส.ป.ส.ช.
• การผลิตผ้าปูผ่าตัดคลอดโดยใช้วัสดุในประเทศในการป้องกันการติดเชื้อ HIV แก่ผู้ผ่าตัคคลอดและได้รับรางวัลสิ่งประดิษฐ์จากมหาวิทยาลัยมหิดล
• การตรวจกรองทารกกลุ่มอาการดาวน์แก่มารดาทุกอายุได้ดำเนินโดยได้รับการรับรองจาก Fetal Maternal Foundation (FMF) แห่งแรกของประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และประเทศไทย และเป็นแห่งแรกที่มีการตรวจ quadruple test และ fully integrated test ดังนั้นในขณะนี้รามาธิบดีจึงการตรวจกรองครบทุกรูปแบบสำหรับกลุ่มอาการดาวน์
• การจัดตั้งคลินิกเบาหวานแบบเบ็ดเสร็จ (one stop service) เป็นการดูแลร่วมกันกับอายุรแพทย์ทางด้านเบาหวานโดยตรง และยังเป็นคลินิกแบบอย่างสำหรับการดูงานของชาวต่างประเทศและใช้เกณฑ์ใหม่ของ International Association of Diabetes and Pregnancy Study Group (IADPSG) ในการให้การวินิจฉัยภาวะเบาหวานในสตรีตั้งครรภ์
• Electronic ANC เก็บข้อมูลโยงเข้าสู่ icloud อันเป็นประโยชน์สำหรับการเก็บข้อมูล (back-up data) การวิจัย ตลอดจนเพื่อความสะดวกของหญิงตั้งครรภ์ของ ร.พ. รามาธิบดีที่ต้องไปรับบริการที่สถานพยาบาลอื่นโดยไม่ต้องถือสมุดฝากครรภ์ติดตัวไปด้วย
• การตรวจรักษาทารกในครรภ์ ทาง รพ.รามาธิบดีสามารถให้การรักษาทารกตั้งแต่อยู่ในครรภ์ได้เช่นการให้เลือดทางสายสะดือ การใส่ท่อช่วยระบายน้ำในกรณีพบภาวะ bladder neck obstruction
• นับเป็นความก้าวหน้าในการร่วมมือกันระหว่างภาควิชา (multidisciplinary approach)ในการให้การดูแลสตรีตั้งครรภ์ที่มีภาวะรกเกาะแน่น ซึ่งถือว่าเป็นครรภ์เสี่ยงที่จะมีปัญหาเรื่องการตกเลือดที่มารดาอาจเสียงชีวิตได้ และนับวันอุบัติการณ์ของภาวะนี้มีแนวโน้มสูงขึ้นเรื่อย ๆ อันเนื่องจากอัตราการผ่าตัดคลอดที่เพิ่มอย่างมากในปัจจุบัน การทำ uterine embolization นับว่ามีประโยชน์อย่างมากสามารถลดการเสียเลือดลงได้โดยจากประสบการณ์ที่รามาธิบดีพบว่าสามารถลดการเลือดจาก ๑๐,๐๐๐ – ๒๐,๐๐๐ มล. ลงมาเหลือน้อยกว่า ๒,๐๐๐ มล.โดยเฉลี่ย
• Rama Transverse Compression Suture (RTCS) เป็นหัตถการที่ใช้ในการลดการตกเลือดจาก placenta previa ที่ได้ผลดีทำให้ไม่ต้องสูญเสียมดลูก  RTCS ทำครั้งแรกที่ ร.พ. รามาธิบดีในปี พ.ศ. ๒๕๕๙
• โครงการ Thai NIPT (Noninvasive Prenatal Test) 
  Thai NIPT เป็นโครงการภายใต้ความร่วมมือของสาขาเวชศาสตร์มารดาและทารกปริกำเนิด ภาควิชาสูติศาสตร์-นรีเวชวิทยา, หน่วยมนุษยศาสตร์ ภาควิชาพยาธิวิทยา และศูนย์จีโนมทางการแพทย์ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี ได้ประสบความสำเร็จในการตรวจหา cell free fetal DNA ในเลือดมารดาครั้งแรกในประเทศไทยและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทำให้สามารถตรวจหาความผิดปกติของทารกในครรภ์ได้อย่างแม่นยำเทียบเคียงการการตรวจ invasive prenatal test เช่นการเจาะน้ำคร่ำ  Thai NIPT นี้จึงนับอีกก้าวหนึ่งที่ภาคภูมิใจในความสำเร็จของสาขาเวชศาสตร์มารดาและทารกปริกำเนิดที่สามารถดำเนินการทุกอย่างครบวงจรในประเทศไทยโดยไม่ต้องส่งเลือดออกไปต่างประเทศซึ่งนอกจากจะเป็นการสูญดุลการค้าแล้วยังนับเป็นความเสี่ยงที่ส่งข้อมูลทางพันธุกรรมของประเทศไทยไปต่างประเทศซึ่งบริษัทข้ามชาติเหล่านี้อาจนำข้อมูลทางพันธุกรรมที่ถือว่าเป็นสมบัติของชาวไทยไปเป็นข้อมูลในการผลิตยาหรือชุดตรวจนำมาขายกลับให้กับคนไทย โครงการนี้เป็นโครงการที่ไม่แสวงหาผลกำไรทำให้ราคาถูกว่าของบริษัทเอกชนอย่างมากดังนั้นเชื่อว่าในอนาคตอันใกล้หญิงตั้งครรภ์ชาวไทยทั่วไปจะสามารถเข้าถึงบริการได้ง่ายโดยไม่ได้มีไว้เฉพาะผู้มีรายได้สูงเท่านั้น

*update 09/07/2566