หัวใจคุณ หัวใจเรา

บ้านของฉันชื่อหน่วยตรวจหัวใจล้มเหลว โรงพยาบาลรามาธิบดี มีอีกชื่อหนึ่งว่า คลินิกใจสบาย ประกอบไปด้วย อาจารย์แพทย์ แพทย์ต่อยอดประจำบ้าน พยาบาล เภสัชกร นักโภชนาการ รวมกันเป็นทีมสหสาขาวิชาชีพ เปิดทำการทุกวันพุธ เวลา 13.00–16.00 น. ให้การรักษา ดูแล กลุ่มผู้ป่วยภาวะหัวใจล้มเหลวซับซ้อนและกลุ่มผู้ป่วยที่ต้องเปลี่ยนหัวใจ ผู้ป่วยที่เข้ารับการตรวจกับหน่วยตรวจหัวใจล้มเหลวจะได้รับความรู้ ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับโรคและการดูแลตนเองครบทุกมิติสุขภาพ รวมถึงการติดตามอาการต่อเนื่องที่บ้านจากทีมสหสาขาวิชาชีพ โดยการโทรศัพท์ติดตามอาการ การวีดีโอพูดคุย และการติดตามน้ำหนักตัว ความดันโลหิต หรือสอบถามข้อสงสัยเรื่องยา อาหาร การดูแลตัวเอง ผ่านทางไลน์ข้อความได้ 24 ชั่วโมง ฉันภูมิใจที่ได้เป็นส่วนหนึ่งของบ้านหลังนี้ บ้านของเราต้อนรับผู้ป่วยจำนวนหลายร้อยชีวิต จึงมีหลายร้อยเรื่องราวเกินกว่าจะเล่าได้ทั้งหมด และนี่คือเรื่องหนึ่งซึ่งทำให้ฉันยิ้มได้ทุกครั้ง อิ่มเอม และตกผลึกในความทรงจำไม่ลืมเลือน

“วันนี้หัวใจป้าเต้นเป็นเพลงชะชะช่าค่ะคุณหมอ” ฉันยิ้มกว้างจนตาหยี รับรู้ถึงกำลังใจเต็มเปี่ยมของคนไข้ตรงหน้า หลายครั้งพลังบวกนั้นก็ทำให้ฉันและทีมสหสาขาวิชาชีพยิ้มตาม หัวใจพองโตได้โดยง่ายอย่างไม่น่าเชื่อ เรื่องเล่านับจากบรรทัดนี้ไปฉันก็ได้แต่หวังว่า หัวใจของคุณจะยิ้มไปพร้อม ๆ กัน

คุณสุนิสา เป็นผู้ป่วยหญิงวัยกลางคนชาวจังหวัดนครสวรรค์ รูปร่างเล็กแกร็น ผอม ผิวสีซีด มีจุดดำจากรอยโรคกระจายทั่ว ๆ แขนและขาทั้งสองข้าง โรคประจำตัวที่เป็นอยู่นั้น ล้วนแล้วแต่เป็นโรคเรื้อรังที่ต้องรักษาต่อเนื่องและติดตามใกล้ชิด ได้แก่ ภาวะหัวใจล้มเหลว โรคลิ้นหัวใจไมตรัลตีบ ภาวะความดันหลอดเลือดปอดสูง มะเร็งเซลล์ตับ โรคเม็ดเลือดแดงแตกง่าย โรคไตเรื้อรัง ไวรัสตับอักเสบชนิดบี เหล่านี้เป็นต้น รวมถึงยังมีรายการแพ้ยารุนแรงเกือบสิบชนิดด้วย แต่ก็นั่นแหละความเจ็บป่วยไม่ได้ทำให้คุณสุนิสาแสดงออกว่าซึมเศร้าหรือท้อแท้แต่อย่างใด สังเกตได้จากแต่ละครั้งที่มาตรวจ คุณสุนิสาจะพูดไปยิ้มไปอย่างไม่เหน็ดเหนื่อย หัวเราะได้แม้แต่ตอนที่บอกคุณเภสัชกรว่า “ขอโทษค่า ลืมทานยาสองวันเอง” และหัวเราะดังยิ่งกว่าตอนที่นักโภชนาการถามชนิดอาหารที่ทานบ่อยจนน้ำตาลในเลือดสูงเกินค่ามาตรฐาน “ป้าเลิกกินนานแล้วนะทุเรียน มันหมดฤดู” ใช่ค่ะคุณสุนิสาเป็นผู้ป่วยที่ทีมหน่วยตรวจหัวใจล้มเหลวทั้งรักและถอนหายใจในเวลาเดียวกัน ใช่ว่าจะมีแต่วีรกรรมที่กล่าวมาแล้วข้างต้น ภาพจำของคุณสุนิสาก็ชวนให้ยิ้มได้ไม่แพ้กัน พวงแก้มปัดสีชมพูระเรื่อบางครั้งก็สีส้มมีประกายวิบวับ เสื้อผ้าสีสดใสไม่แพ้สีลิปสติก (บางทีอาจเป็นฉันนี่แหละที่ต้องกลับมาพิจารณาเรื่องเสื้อผ้าหน้าผมของตัวเองบ้าง ไม่แน่ว่าสักวันคุณหมออาจจะแยกไม่ได้ว่าคนไหนคือคนไข้และใครที่เป็นพยาบาล) ครั้งแรกที่คุณสุนิสาเข้ามาเป็นคนไข้ของหน่วยตรวจหัวใจล้มเหลว โรงพยาบาลรามาธิบดี คุณสุนิสาเล่าด้วยน้ำเสียงติดตลกว่า “สมัยก่อนก็มีหนุ่ม ๆ มาจีบป้านะ แต่ป้าเลือกจะโสด มีร้านขายของชำทำค้าขายเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่นาสองสามแปลงก็ให้เค้าเช่า ได้ค่าเช่าบ้างไม่ได้บ้างช่วยเหลือกันไป ดูสิพอเจ็บป่วยลูกหลานก็ไม่มี จะหาสามีตอนนี้ก็คงไม่ทัน”  แล้วคุณป้าก็หัวเราะเอิ๊กอ๊าก เล่นเอาคนโสดสะท้อนในหัวใจไปตาม ๆ กัน ส่วนผู้ดูแลที่มาด้วยนั้น ทราบภายหลังว่าเป็นคนข้างบ้านที่เช่านาคุณสุนิสานั่นแหละ จ้างให้เขาขับรถพามาโรงพยาบาล รวมค่าน้ำมันแล้วตกครั้งละสามพันบาท ด้วยความที่ภาวะหัวใจล้มเหลวมีความซับซ้อน ต้องปรับยาตามอาการและผลเลือด การนัดหมายแต่ละครั้งจึงใช้เวลา 1-2 สัปดาห์ แต่คุณสุนิสาไม่เคยผิดนัดหรือมาไม่ตรงนัดเลย

วันหนึ่งคุณสุนิสาไลน์ข้อความมาขอเลื่อนนัด สร้างความสงสัยให้ทีมตรวจเป็นอย่างยิ่ง เมื่อคนไข้ในรายการนัดได้รับการตรวจหมดแล้ว อาจารย์แพทย์ประจำคลินิก เภสัชกร นักโภชนาการ และฉันมีความเห็นตรงกันว่าควรวิดีโอคอลหาคุณสุนิสาสักหน่อย ผลเลือดและอาการเมื่อสองสัปดาห์ที่แล้วอยู่ในระดับที่ยังต้องติดตามใกล้ชิด ค่าไตสูง เม็ดเลือดขาวต่ำ ค่าความเข้มข้นเม็ดเลือดแดงน้อย ค่าตับสูง รูปเอกซเรย์ปอดยังมีฝ้าขาวกระจายทั่ว ๆ ที่ปอดทั้งสองข้าง ความคาดหวังในการมาตรวจครั้งนี้คือค่าผลเลือด และผลตรวจต่าง ๆ ประกอบกับอาการไม่แย่ไปกว่าเดิมหรือมีแนวโน้มผลการตรวจดีขึ้น ปลายสายยังคงไม่รับสาย ฉันรอด้วยใจจดจ่อ ปรากฏว่าผู้รับสายคือคุณผู้ดูแลข้างบ้าน “ป้าแกเพลียครับ ลุกไม่ไหว เพิ่งเป็นวันนี้แหละ ตอนแรกผมจะไลน์ไปแจ้งคุณพยาบาลตามที่สั่งไว้ว่าถ้าป้าแกอาการไม่ดีให้รีบแจ้ง แกห้ามไว้บอกเลื่อนนัดก็พอ ยาเดิมยังมี ไปวันนี้ไม่สวย” ทุกคนอุทานพร้อมกันว่า “คุณป้า!” ภาพคุณสุนิสาบนจอโทรศัพท์คือนอนอยู่บนเตียง ยิ้มเขิน ๆ หนุนหมอนสูงสองใบ อาจารย์แพทย์ขอดูขาทั้งสองข้างพบว่า บวมมาก ฉันขอให้กดที่หน้าแข้งจึงเห็นว่าผิวเนื้อยุบลงไปมากกว่า 5 มิลลิเมตรแน่ ๆ อาจารย์แพทย์ถามว่า “ปัสสาวะออกเป็นอย่างไรบ้างครับ” คุณสุนิสาตอบว่า “ฉี่ออกน้อยหมอ ทั้งวันแค่สามครั้ง ขามันบวม เพิ่มยาขับปัสสาวะตามที่พยาบาลเคยสอนแล้วแต่ก็ยังออกน้อย สงสัยยาหมอหมดอายุ” แล้วคุณป้าก็หัวเราะต่อ ฉันบีบไหล่น้องเภสัชกรที่อยู่ข้าง ๆ ยิ้มแห้งให้นักโภชนาการ และหันไปขอความเห็นอาจารย์แพทย์ที่กำลังยิ้มอ่อน “เอาตามที่หมอบอกนะครับคุณป้า เดี๋ยวเราจะปรับยาตามนี้นะครับ ญาติเอากระดาษมาจดนะครับ ข้อที่ 1...” จนถึงข้อสุดท้ายอาจารย์แพทย์บอกคุณสุนิสาว่า “หากมีอาการเปลี่ยนแปลงมากยิ่งต้องมาตรวจ อย่างไรเสียผมมั่นใจว่าคุณป้าสวยพอ ๆ กับพยาบาลแถวนี้แน่นอนครับ” ทุกคนหัวเราะร่วนพร้อมเพรียงกัน รวมถึงฉันที่ตั้งใจมั่นว่าครั้งหน้าจะไม่ทาลิปสติกมันมาทำงานอีกต่อไป

เช้าวันอาทิตย์ ฉันให้เวลาตัวเองในการเดินออกกำลังกายรอบสวนสันติภาพ ย่านอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ รอบ ๆ สวนเต็มไปด้วยร้านขายอาหาร นั่นยิ่งชวนให้ฉันใช้เวลาอ้อยอิ่งกับการเลือกมื้อเช้ามากกว่าการเดินวนเชื่องช้าที่ฉันเรียกมันว่าการออกกำลังกายมากนัก วันนี้ฉันจะพักกายพักใจหลังจากอกหักจากผู้ชายและวุ่นวายกับงานมาทั้งสัปดาห์ แต่คงไม่ได้หรอกเพราะเมื่อกลับมาถึงห้องฉันพบว่ามีสายเรียกเข้าที่ไม่ได้รับถึงห้าสายจากคุณสุนิสา ฉันรีบโทรศัพท์กลับไป คุณสุนิสารับสายน้ำเสียงตื่นตระหนก “คุณพยาบาล ป้าเป็นอะไรไม่รู้ ทำยังไงดี” ฉันขอเปลี่ยนจากโทรศัพท์เป็นวิดีโอคอลและตกใจกับภาพที่เห็น คุณสุนิสามีตุ่มน้ำพุพองขนาดใหญ่ราว 1.5-2 นิ้ว ที่มือขวา แขนขวา และขาหนีบ สอบถามอาการเพิ่มเติมคือตัวรุม ๆ หนาว ๆ ร้อน ๆ ไม่ได้วัดไข้ ปัสสาวะออกพอ ๆ เดิมแต่สีเข้มขุ่นมีตะกอน ทานอาหารได้น้อย ตุ่มน้ำที่ขาหนีบแตกเป็นแผลเปิดเห็นผิวเนื้อข้างในสีชมพูซีด ขอบแผลดำแดง มีเลือดออกซึมขอบแผล คุณสุนิสาบอกเอาเข็มเจาะตุ่มน้ำออกเองทายาเบตาดีนแล้วขอบแผลดูเหมือนกว้างขึ้น กินยาพาราแล้วยังหนาว ๆ จึงไม่กล้าเจาะตุ่มน้ำอื่น ๆ เองอีก ฉันหายใจเข้าลึกเบา ๆ และหายใจออกยาวช้า ๆ บอกคุณสุนิสาทำใจให้สงบ ยังไม่ต้องกังวลและขอเวลาปรึกษาทีมเพื่อให้การช่วยเหลืออีกไม่เกินสิบนาทีจะติดต่อกลับ ฉันพิมพ์ข้อความผ่านไลน์กลุ่มหน่วยตรวจหัวใจล้มเหลวทันที แจ้งอาการ ภาพตุ่มน้ำ และข้อมูลที่ได้จากการสอบถามคุณสุนิสา อาจารย์แพทย์และทีมสหสาขาวิชาชีพอ่านข้อความอย่างรวดเร็ว ทีมเภสัชกรให้ข้อมูลยาที่คุณสุนิสาได้รับทั้งหมด ทุกคนในทีมเห็นว่าคนไข้ควรเข้ารับการรักษากับโรงพยาบาลที่ใกล้ที่สุดและโดยด่วนที่สุด เนื่องจากแผลอาจติดเชื้อรุนแรง การเดินทางจากจังหวัดนครสวรรค์มาที่โรงพยาบาลรามาธิบดีนั้นใช้เวลาเดินทางถึงสี่ชั่วโมง และมีค่าจ้างในการให้ผู้ดูแลที่เป็นคนข้างบ้านพาเดินทางมาโรงพยาบาลรามาธิบดีถึงสามพันบาท ในขณะที่การไปรักษาตัวที่โรงพยาบาลอื่นนั้น กรณีคุณสุนิสามีโรคซับซ้อนรุนแรงหลายโรค มียาที่รับประทานหลายชนิด มีข้อจำกัดในการได้รับยามาก จำเป็นที่จะต้องมีใบสรุปประวัติการรักษาเพื่อเป็นข้อมูลและเป็นประโยชน์ในการวางแผนการรักษาต่อไป ซึ่งหากให้ญาติมารับใบสรุปการรักษาก็จะต้องรอติดต่อในวันเวลาราชการ อาจารย์แพทย์บอกทีมว่า “เราจะช่วยคนไข้อย่างเต็มที่ และจะทำให้ดีที่สุด

เริ่มจากต้นสังกัดโรงพยาบาลที่ใช้สิทธิ์รักษาคือ โรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์ จังหวัดนครสวรรค์ ฉันค้นหาเบอร์โทรศัพท์ของโรงพยาบาลดังกล่าวและโทรติดต่อประสานงานกับพยาบาลแผนกฉุกเฉิน จากนั้นจึงขอเบอร์โทรศัพท์แพทย์เฉพาะทางหัวใจเพื่อให้อาจารย์แพทย์ของทีมหัวใจล้มเหลว โรงพยาบาลรามาธิบดีได้ส่งต่อข้อมูลการรักษาที่ได้รับไปแล้ว รวมถึงเขียนสรุปประวัติการรักษา ผลการตรวจที่เกี่ยวข้องส่งต่อทางไลน์ข้อความเป็นกรณีเฉพาะด้วย ฉันโทรศัพท์กลับไปแจ้งคุณสุนิสาว่าอาการที่เป็นอยู่จำเป็นต้องได้รับการรักษาเร่งด่วนและต้องนอนโรงพยาบาล โดยทางทีมหัวใจล้มเหลว โรงพยาบาลรามาธิบดี ได้ประสานโรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์ จังหวัดนครสวรรค์ให้แล้ว จะมีรถพยาบาลฉุกเฉินมารับที่บ้าน ให้คุณสุนิสาเตรียมยาทั้งหมด ใบบันทึกความดันโลหิตและน้ำหนักตัวไว้ด้วย เสียงคุณสุนิสารับสายและยังดังกังวานถึงวันนี้ “ขอบคุณมากค่ะ ขอบคุณมาก ๆ นะคะ ขอบคุณทีมรามาธิบดีทุกคนเลย” ต่อให้ไม่ได้ยืนอยู่ตรงหน้า ฉันก็รู้ว่าคุณสุนิสากำลังยิ้มกว้างให้พวกเราอยู่ และวันอาทิตย์ของฉันจึงกลายวันทำงานอีกวันหนึ่ง แต่ทำไมไม่รู้ หัวใจมันพองฟูเหลือเกิน พร้อมแล้ววันจันทร์ไปทำงานที่เรารักกันเถอะ

คุณสุนิสานอนรักษาตัวที่โรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์ จังหวัดนครสวรรค์ สองสัปดาห์จึงได้ออกจากโรงพยาบาล และมาตรวจที่หน่วยตรวจหัวใจล้มเหลว โรงพยาบาลรามาธิบดีในสัปดาห์ต่อมา แผลตุ่มน้ำพุพองที่แขนขวาและขาหนีบแห้งดีแล้ว ส่วนแผลที่มือขวายังปิดผ้าก๊อซไว้และมีน้ำเหลืองซึมอยู่ แผนกศัลยกรรมนัดล้างแผลและสอนวิธีการทำแผลเองที่บ้าน ใบบันทึกประวัติเขียนว่าแผลที่มือขวาเล็กลงเหลือขนาดประมาณ 3 เซนติเมตร ยังเจ็บที่แผล จำเป็นต้องผ่าตัดปิดบาดแผลโดยการใช้เนื้อเยื่อข้างเคียง ฉันยิ้มให้คุณสุนิสา ถามว่าคุณสุนิสารู้สึกอย่างไรเกี่ยวกับการผ่าตัดที่กำลังจะเกิดขึ้น คุณสุนิสายิ้มตอบและพูดว่า “สงสารมือนะหมอ แต่ไม่เป็นไรไกลหัวใจมากและอีกอย่างหัวใจก็มีทีมนี้ดูแลอยู่แล้ว” ฉันเอื้อมมือไปวางที่เข่าคุณสุนิสายิ้มกว้างอย่างที่เคยยิ้มให้และพูดตอบไปว่า “ยังไงคุณสุนิสาก็สวยกว่าพยาบาลค่ะ คุณหมอบอกเองเลยเชื่อได้ ทีมนี้-บ้านนี้เป็นกำลังใจให้นะคะ” แล้วฉันกับคุณสุนิสาก็ยิ้มให้กันอีกครั้ง

คุณสุนิสาเสียชีวิตขณะนอนโรงพยาบาลหลังเข้ารับการผ่าตัดปิดแผลที่มือขวา ด้วยภาวะติดเชื้อและไตวายเฉียบพลัน

บ้านของเราหายไป

เสียงความคิดถึงกระซิบกระซาบกับห้วงคำนึง

ฉันมองฟ้ากว้างยามค่ำคืน ไม่เห็นดวงดาวสักดวง

แต่รู้ว่ามันมีอยู่จริงตรงไหนสักแห่ง

และเรากำลังยิ้มให้กัน

การเดินทางของชีวิตนั้น จุดหมายปลายทางอาจต่างกันไป ทว่าระหว่างทางล้วนมีเรื่องราว เรื่องเล่า ให้เรียนรู้มากมายเหลือเกิน แม้ในวันที่ไร้ตัวตนบนโลกใบนี้ เรื่องบางเรื่องและใครหลายคน จะยังมีตัวตนอยู่ในความทรงจำไม่หายไปพร้อมกับวันเวลา ฉันเชื่อว่าการทำวันนี้ให้ดีที่สุด ตั้งใจ เต็มใจ จริงใจ จะเป็นแสงสว่างฉายนำและทำให้เรายิ้มได้ในวันที่มืดมน การทำงานเป็นทีมคือหัวใจสำคัญของการดูแลผู้ป่วยเทียบเท่ากับการให้ผู้ป่วยเป็นศูนย์กลางในการรักษา ดังพระราชดำรัสของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก เนื่องในวันมหิดล วันที่ 24 กันยายน ว่า “ขอให้ถือประโยชน์ส่วนตัวเป็นที่สอง ประโยชน์ของเพื่อนมนุษย์เป็นกิจที่หนึ่ง ลาภทรัพย์และเกียรติยศจะตกมาแก่ท่านเอง ถ้าท่านทรงธรรมะแห่งอาชีพไว้ให้บริสุทธิ์” 

บ้านของฉันชื่อหน่วยตรวจหัวใจล้มเหลว โรงพยาบาลรามาธิบดี มีอีกชื่อหนึ่งว่า คลินิกใจสบาย “หัวใจคุณ หัวใจเรา”

วันนี้หัวใจคุณเต้นเป็นเพลงอะไร