การทะเลาะกันระหว่างพี่น้องเป็นปัญหาที่พบได้บ่อย ท่าทีของผู้ใหญ่รอบข้างล้วนมีบทบาทที่สำคัญในการป้องกัน หรืออาจเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดการทะเลาะกันได้ ดังนั้นพี่น้องจะอิจฉากันหรือไม่ขึ้นกับท่าทีของผู้ใหญ่รอบข้างทั้งสิ้น เช่น พ่อ แม่ ญาติ อื่นๆ
การเตรียมพี่
ให้พี่มีความรู้สึกที่ดีในการจะมีน้อง
- ชี้ให้เห็นความน่ารักของเด็กเล็ก ๆ เช่นภาพเด็กที่น่ารักที่ใช้เป็นภาพโฆษณาต่าง ๆ
- ระหว่างแม่ท้องควรบอกเด็กว่าแม่มีน้องในท้อง
- พูดให้เห็นนประโยชน์ของการมีน้อง เช่น น้องจะเป็นเพื่อนเล่นไม่เหงา
ไม่เอาน้องมาขู่เด็กให้ประพฤติดี
- ไม่พูดว่าจะรักน้องมากกว่าเด็กประพฤติไม่ดี ไม่เชื่อฟัง
- ไม่พูดว่าขืนดื้อมากอีกหน่อยมีน้อง เด็กจะกลายเป็นหมาหัวเน่า ไม่มีใครรัก เขาจะรักน้องกันหมด
หลังคลอดควรให้เด็กมีความรู้สึกเป็นเจ้าของน้องด้วย
- ให้จับให้ “อุ้ม” ช่วยอาบน้ำ จับขวดนม
ให้บทบาทพี่ ทำให้พี่รู้สึกสำคัญ
- ชมเชยพี่ว่า “หนูเก่งแล้วช่วยน้องหน่อยลูก” “น้องยังเล็กอยู่ไม่เก่งเท่าหนู”
ให้ความสนใจเอาใจใส่พี่เท่าเดิม
- ให้ความสนใจพี่เมื่อเด็กเรียกร้องเป็นครั้งคราว
- ไม่ควรทุ่มเทเวลาเอาใจใส่แต่น้องคนเดียว
ไม่พูดเปรียบเทียบคนหนึ่งกับอีกคนหนึ่ง
- ไม่พูดเปรียบเทียบกันไม่ว่าเรื่องอะไรทั้งสิ้น เรื่องของใครก็พูดเฉพาะเรื่องของคนนั้น ไม่เน้นปมเด่น หรือปมด้อยของใคร เช่น พูดชมแต่พี่ไม่ชมน้องเลย หรือชมแต่น้องไม่ชมพี่มีความรักเด็กเท่ากันอย่างจริงใจ
- ผู้ใหญ่ไม่ลำเอียงรักใครมากกว่าใคร ปฏิบัติอย่างเท่าเทียมกันเสมอต้นเสมอปลาย (ข้อนี้สำคัญที่สุดที่จะทำให้เด็กไม่อิจฉากัน)
ตัวอย่างพี่น้องอิจฉากัน
น้องชายเกลียดพี่ชาย
1. พี่อายุ 13 ปี ม.1 น้องอายุ 11 ปี ป.6 ครูพบว่าเด็กเกลียดพี่ชายมาก เด็กคุยให้ฟังจึงบอกพ่อแม่ให้มาปรึกษาจิตแพทย์เด็ก
- น้องป่วยบ่อยตอนเด็ก บอบบาง เป็นโรคลมชักแต่เรียนเก่ง ได้เกรด 3,3,4,4 ทำอะไรได้ดีถ้าต้องการทำ
- พี่เก่งรอบด้าน การเรียน กีฬา ดนตรี วาดภาพ ช่วยพ่อแม่ มีน้ำใจ ร่าเริง ในสายตาคนทั่วไปจึงว่าพี่เก่งกว่าน้อง
- ระยะหลังน้องไม่ยอมอยู่ใกล้พี่ ต่อต้านลึกๆเช่นพ่อเล่นบอลกับน้อง พอดีพี่เข้ามาเล่นด้วย ก็มี ท่าทางหงุดหงิดแล้วจะค่อยๆหลบออกไป พ่อเรียกก็ไม่มาเล่น สิ่งไหนที่พี่ทำ น้องจะไม่ยอมทำ แม้ทำได้ เช่น วาดภาพ แต่จะทำสิ่งที่พี่ไม่ชอบทำ เช่น เต้นรำ
- พบว่าใครๆชอบชมพี่ ส่วนพี่บังเอิญชอบตำหนิน้องบ่อยๆ เช่นเวลาลงจากรถน้องไม่ช่วยพ่อแม่ถือของ พี่ก็จะว่า “ทำไมไม่ช่วยพ่อแม่ถือของ” เวลาน้องทำอะไรไม่ดีพี่มักว่าน้อง
อิจฉาน้องตั้งแต่อยู่ในท้อง
2. เด็ก 7 ปี แม่มีท้องใกล้คลอด เด็กมีอาการดังนี้
- มีอาการ ไม่ยอมไปโรงเรียน งอแง ถามไปถามมาจนเด็กบอกว่า “ไปไหนก็เอาน้องไปด้วย ไปโรงพยาบาลก็เอาน้องไปด้วย ไม่เอาผมไป แม่อยู่กับ น้องตลอดเวลาเลย”
ในกรณีนี้ แพทย์จึงแก้ไขโดยการอธิบายให้เด็กฟังว่า แม้น้องอยู่กับแม่ตลอดเวลาก็ไม่มีความหมายอะไรในเวลานี้ เพราะว่ากับน้อง แม่พูดด้วยก็ไม่ได้ เล่นด้วยก็ไม่ได้ อุ้มก็ไม่ได้ ไม่เหมือนพี่ ที่แม่พูด เล่น อุ้ม ได้ทุกอย่าง หลังอธิบายเด็กก็ยอมไปโรงเรียน
บทความโดย: ศ.เกียรติคุณ พญ.นงพงา ลิ้มสุวรรณ