สารปนเปื้อนในอาหาร นับว่าเป็นอีกหนึ่งปัญหาที่พบมากในสังคมไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในอาหารสดไม่ว่าจะเป็น อาหารทะเล เนื้อหมู เนื้อไก่ หรือแม้แต่ผักต่าง ๆ ที่ต้องเน้นความสดใหม่เพื่อดึงดูดให้อาหารเหล่านั้นน่ารับประทานมากยิ่งขึ้น ด้วยเหตุนี้อาจส่งผลให้มีการใช้สาร ฟอร์มาลิน (formalin) เข้ามาเป็นตัวช่วยที่จะรักษาสภาพอาหารให้ยังคงความสดใหม่ น่ารับประทานมากยิ่งขึ้น
ฟอร์มาลิน คืออะไร ?
ฟอร์มาลินสารที่สามารถเกิดขึ้นเองได้ตามธรรมชาติจากกระบวนการย่อยสลายของสิ่งมีชีวิต แต่ฟอร์มาลินยังมีในรูปแบบของสารสารเคมี ที่มีลักษณะเป็นน้ำใส มีกลิ่นฉุน เรียกว่า สารฟอร์มาลดีไฮด์ (formaldehyde) และมีเมทานอล (methanol) ปนอยู่ด้วย โดยทั่วไปมักนิยมใช้ในด้านอุตสาหกรรมต่าง ๆ และในด้านการแพทย์ที่จะใช้สารฟอร์มาลินในการรักษาสภาพศพไว้ไม่ให้เกิดการเน่าเปื่อย รวมทั้งยังใช้เป็นยาดับกลิ่นฆ่าเชื้อโรคได้ดี ด้วยคุณสมบัติเด่นชัดของ ฟอร์มาลินอาจทำให้ถูกนำมาใช้ในทางที่ผิด เช่น นำมาเป็นส่วนผสมในอาหารสดให้อาหารยังคงความสดใหม่ได้ยาวนานและดึงดูดให้น่ารับประทานมากยิ่งขึ้น
อันตรายของฟอร์มาลิน
หากได้รับสารฟอร์มาลินจากการสูดดมหรือรับไอระเหย อาจก่อให้เกิดอาการระคายเคืองทางผิวหนัง เยื่อบุตา เยื่อบุจมูก มีอาการแสบปาก คอและจมูกร่วมด้วย และหากสูดดมติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจก่อให้เกิดอาการอักเสบของหลอดลมหรือปอด โดยในทางการแพทย์สารฟอร์มาลินเป็นสารที่ก่อให้เกิดมะเร็ง ทั้งมะเร็งในโพรงจมูก ช่องคอ และมะเร็งเม็ดเลือดขาวหรือลูคีเมีย
หากได้รับสารฟอร์มาลินเข้าสู่ร่างกายผ่านการรับประทาน อาจก่อให้เกิดอาการระคายเคืองในระบบทางเดินอาหารได้ ซึ่งหากร่างกายได้รับสารฟอร์มาลินในปริมาณที่มากเกินไปอาจทำให้เสียชีวิตได้อย่างรวดเร็ว
อาการของการได้รับพิษจาก ฟอร์มาลิน
– มีอาการระคายเคืองที่ผิวหนังอาจทำให้เกิดผื่นชนิดต่าง ๆ หรือผื่นลมพิษชนิดเฉียบพลัน
– ปวดศีรษะรุนแรง หัวใจเต้นเร็ว
– ปากและคอแห้ง มีอาการคลื่นไส้
– อาจมีอาการปวดท้องอย่างรุนแรง ปัสสาวะไม่ออก
– อาจทำให้เกิดภาวะหลอดลมตีบ หายใจลำบาก
– ความดันเลือดต่ำ จนทำให้ช็อกหรือหมดสติ เลือดเป็นกรดและเสียชีวิตอย่างรวดเร็ว
วิธีการป้องกัน
อาหารสดไม่ว่าจะเป็นอาหารทะเล เนื้อสัตว์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น หมู ไก่ เนื้อ หรือแม้กระทั่ง ผักสด ที่มีจำหน่ายอย่างแพร่หลาย ไม่สามารถบอกได้ว่ามีสารปนเปื้อนของฟอร์มาลินเข้ามาเจือปนด้วย จึงต้องมีการสังเกตและรู้จักวิธีการป้องกันสารปนเปื้อนในอาหารได้ ดังนี้
1.สังเกตและดมกลิ่น หากอาหารมีการปนเปื้อนสารฟอร์มาลินจะมีกลิ่นที่ฉุนต่างไปจากเดิม เช่น กลุ่มปลาหรืออาหารทะเล จะมีกลิ่นที่เปลี่ยนไปและมีกลิ่นคาวน้อยลง เป็นต้น
2.หลีกเลี่ยงอาหารที่มีเนื้อสัมผัสต่างไปจากเดิม เช่น เนื้อหมู เนื้อหมูจะมีความหยุ่นไม่นุ่มเหมือนปกติ
3.ก่อนการปรุงอาหารควรล้างทำความสะอาดโดยใช้วิธีให้น้ำไหลผ่านมาก ๆ
4.เมื่อซื้ออาหารมาแล้วหลังจากล้างด้วยน้ำเปล่าหรือน้ำเกลือ นำไปแช่สารละลายด่างทับทิมเจือจาง และล้างอีกครั้งหลังจากแช่สารละลายด่างทับทิมเจือจาง
5.ปรุงอาหารด้วยความร้อนสูงเพื่อช่วยให้สารฟอร์มาลินที่ตกค้างในอาหารหายไป
ซึ่งสารฟอร์มาลินส่วนใหญ่มักจะพบเจอในอาหารทะเล เช่น กุ้ง ปลาหมึก ปู เนื่องจากอาหารเหล่านี้เน่าเสียได้เร็ว ดังนั้นหากมีการรับประทานอาหารประเภทนี้อาจต้องมีการสังเกตและตรวจสอบอย่างละเอียดพร้อมทั้งทำความสะอาดก่อนที่จะนำมาปรุงสุกเพื่อไม่ให้เกิดอันตรายที่จะตามมาได้ในภายหลัง
ข้อมูลจาก
ผศ. นพ.สหภูมิ ศรีสุมะ
สาขาวิชาเภสัชวิทยาและพิษวิทยาคลินิก ภาควิชาอายุรศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี
มหาวิทยาลัยมหิดล
