ไส้เลื่อน ไม่ได้เกิดแค่กับผู้ชาย! ผู้หญิงก็เสี่ยงเป็นได้เหมือนกัน

ไส้เลื่อน เป็นโรคที่หลายคนเข้าใจผิดว่ามักจะเกิดเฉพาะในผู้ชายเท่านั้น แต่ความจริงแล้ว ผู้หญิงเองก็มีโอกาสเสี่ยงเป็นไส้เลื่อนได้เช่นกัน แม้จะพบในผู้ชายมากกว่า แต่ผู้หญิงก็ไม่ควรมองข้ามสัญญาณเตือนจากร่างกาย เพราะไส้เลื่อนถ้าปล่อยทิ้งไว้นาน อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายได้ บทความนี้จะพามาทำความรู้จักกับไส้เลื่อน ตั้งแต่สาเหตุ อาการ รวมถึงไขข้อสงสัยว่าผู้หญิงเป็นไส้เลื่อนได้จริงไหม เพื่อให้คุณรู้เท่าทัน ดูแลตัวเองและคนรอบข้างได้อย่างถูกต้อง

ไส้เลื่อน คืออะไร

ไส้เลื่อน (hernia) คือ ภาวะที่อวัยวะบางส่วน เช่น ลำไส้ หรือเนื้อเยื่อไขมัน ผลักดันจุดอ่อนของกล้ามเนื้อหรือผนังช่องท้องออกมานอกตำแหน่งเดิม เกิดเป็นก้อนนูนใต้ผิวหนัง บริเวณที่พบบ่อย คือ ขาหนีบ สะดือ หรือแผลผ่าตัดเดิม ไส้เลื่อนอาจจะปรากฏให้เห็นชัดเจนเมื่อมีการออกแรง เช่น ไอ จาม ยกของหนัก หรือเวลายืน และจะยุบลงเมื่ออยู่ในท่านอน

โดยทั่วไป ไส้เลื่อนไม่ได้เป็นอันตรายร้ายแรง แต่หากปล่อยทิ้งไว้นานโดยไม่ได้รับการรักษา อวัยวะที่ไหลออกมาอาจโดนรัดทำให้ติดค้างและขาดเลือด ซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินที่ต้องรีบผ่าตัด ดังนั้น การสังเกตความผิดปกติของร่างกายและพบแพทย์ตั้งแต่เนิ่น ๆ จะช่วยลดความเสี่ยงจากโรคนี้ได้

ไส้เลื่อน เกิดจากอะไร

สาเหตุหลักของไส้เลื่อน คือ การที่ผนังกล้ามเนื้อหรือเนื้อเยื่ออ่อนแอลงหรือเกิดรอยแยก ทำให้ลำไส้หรือเนื้อเยื่อภายในดันทะลุออกมาได้ ปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดไส้เลื่อนมีหลายอย่าง ได้แก่

• แรงดันในช่องท้องสูงขึ้น จากการยกของหนัก ไอเรื้อรัง ท้องผูก เบ่งถ่ายแรง ๆ หรือแม้แต่การตั้งครรภ์
• ผนังกล้ามเนื้ออ่อนแอ พบได้ตามวัยหรือเกิดจากโรคบางอย่างที่ทำให้กล้ามเนื้อเสื่อม
• แผลผ่าตัดเก่า บริเวณที่เคยผ่าตัดอาจอ่อนแอจนเกิดไส้เลื่อนได้ง่าย

อาการของไส้เลื่อน เป็นอย่างไร

อาการของไส้เลื่อนมักจะเริ่มต้นด้วยการมีก้อนนูนใต้ผิวหนังในตำแหน่งที่ผิดปกติ ก้อนนี้อาจปรากฏชัดเวลายืน ไอ หรือออกแรง แล้วจะยุบลงเมื่อเปลี่ยนท่าเป็นนอน หรือหยุดออกแรง อาการที่พบได้บ่อย ได้แก่

• ก้อนนูนบริเวณขาหนีบ สะดือ หรือแผลผ่าตัด
• อาการปวดตื้อ ๆ หรือเจ็บบริเวณที่มีก้อน
• อาการแน่นท้อง ไม่สบายบริเวณที่มีไส้เลื่อน
• หากไส้เลื่อนติดค้าง อาจมีอาการปวดรุนแรง ก้อนแข็ง สีผิวเปลี่ยน และอาจคลื่นไส้ อาเจียน

ในกรณีที่มีอาการรุนแรง เช่น ก้อนนูนไม่ยุบ ปวดมาก คลื่นไส้ อาเจียน หรือไม่ถ่ายอุจจาระ ควรรีบพบแพทย์ทันที เพราะอาจเกิดภาวะไส้เลื่อนติดค้างหรือขาดเลือด ซึ่งอันตรายถึงชีวิตได้

ไส้เลื่อนเกิดบริเวณไหนได้บ้าง

ไส้เลื่อนไม่ได้เกิดขึ้นแค่บริเวณเดียวในร่างกาย แต่สามารถเกิดได้ในหลายตำแหน่งหลัก ๆ ดังนี้

1. ไส้เลื่อนบริเวณขาหนีบ เป็นตำแหน่งที่พบได้บ่อยที่สุด เกิดขึ้นที่บริเวณขาหนีบทั้งซ้ายและขวา สำหรับผู้ชายอาจลุกลามลงไปถึงถุงอัณฑะได้ สาเหตุหลักมาจากความผิดปกติของผนังช่องท้องบริเวณนี้ตั้งแต่กำเนิดเนื่องจากเป็นตำแหน่งที่อัณฑะเลื่อนลงสู่ถุงอัณฑะ ทำให้บริเวณนี้กล้ามเนื้อบางกว่าจุดอื่น ๆ จึงเกิดไส้เลื่อนได้ง่าย
2. ไส้เลื่อนบริเวณสะดือ ไส้เลื่อนชนิดนี้เกิดเป็นก้อนนูนออกมาตรงกลางหน้าท้องหรือรอบ ๆ สะดือ สาเหตุเกิดจากจุดอ่อนของผนังหน้าท้อง หรือแรงดันในช่องท้องที่เพิ่มขึ้น เช่น ในหญิงตั้งครรภ์, ผู้ที่น้ำหนักตัวมากหรือผู้ที่มีภาวะท้องมาร
3. ไส้เลื่อนบริเวณที่เคยผ่าตัด เกิดขึ้นบริเวณแผลผ่าตัดเดิมที่ผนังหน้าท้องยังไม่แข็งแรงเต็มที่ ทำให้อวัยวะภายในหรือเนื้อเยื่อดันตัวออกมา เกิดเป็นก้อนนูนผิดปกติที่สังเกตเห็นได้
4. ไส้เลื่อนบริเวณต้นขา พบได้น้อยกว่า มักเกิดบริเวณต้นขาด้านใน ใต้ขาหนีบ โดยเฉพาะในผู้หญิงสูงวัยหรือผู้ที่เคยตั้งครรภ์หลายครั้ง
5. ไส้เลื่อนบริเวณกะบังลม เกิดเมื่อกระเพาะอาหารบางส่วนดันผ่านกะบังลมขึ้นไปในช่องอก

ผู้หญิงเป็นไส้เลื่อนได้จริงหรือ?

นอกจากไส้เลื่อนจะสามารถเกิดขึ้นได้ในหลายตำแหน่งของร่างกายแล้ว ยังพบได้ทั้งผู้หญิงและผู้ชายอีกด้วย เพียงแต่สถิติจะพบในผู้ชายมากกว่า เนื่องจากบริเวณขาหนีบของผู้ชายมีช่องถุงอัณฑะ ซึ่งเป็นจุดที่ผนังกล้ามเนื้ออ่อนแอกว่าผู้หญิง จึงเสี่ยงต่อการเกิดไส้เลื่อนขาหนีบมากเป็นพิเศษ

สำหรับผู้หญิง สาเหตุของไส้เลื่อนมักเกี่ยวข้องกับพฤติกรรมหรือเหตุการณ์ที่เพิ่มแรงดันในช่องท้อง เช่น การยกของหนัก การผ่าตัดหน้าท้อง หรือการผ่าคลอด หลังจากการตั้งครรภ์กล้ามเนื้อหน้าท้องอาจอ่อนแรงลง ทำให้มีโอกาสเกิดไส้เลื่อนในบริเวณนี้ได้เช่นกัน

เป็นไส้เลื่อน อันตรายหรือไม่

ไส้เลื่อนเป็นภาวะที่โดยทั่วไปไม่อันตรายร้ายแรงในระยะแรก แต่ไม่ควรปล่อยทิ้งไว้เป็นเวลานาน เพราะหากลำไส้หรือเนื้อเยื่อทะลักออกมามากขึ้นจนถูกผนังช่องท้องรัดแน่น อาจทำให้ลำไส้ขาดเลือด ส่งผลให้เนื้อเยื่อเกิดการติดเชื้อและเน่าตายได้ หากเกิดภาวะนี้ขึ้น ผู้ป่วยจำเป็นต้องเข้ารับการผ่าตัดฉุกเฉินโดยเร็วที่สุด เพราะหากไม่ได้รับการรักษาทันท่วงที อาจเสี่ยงต่อการติดเชื้อรุนแรงและเสียชีวิตได้

ไส้เลื่อน เป็นภาวะที่พบได้ในทุกเพศทุกวัย ไม่ได้เกิดกับผู้ชายเท่านั้น ผู้หญิงก็มีโอกาสเสี่ยงเช่นกัน โดยเฉพาะผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง เช่น ตั้งครรภ์ คลอดบุตร หรือมีโรคที่ทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแอ การรู้จักอาการ สังเกตความผิดปกติ และรีบพบแพทย์เมื่อสงสัยจะช่วยให้รักษาได้ทันเวลา ลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนรุนแรง และกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างปกติ

ข้อมูลโดย

ผศ. นพ.พงศศิษฏ์ สิงหทัศน์
สาขาวิชาศัลยศาสตร์อุบัติเหตุและเวชบำบัดวิกฤตศัลยกรรม ภาควิชาศัลยศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

คลิกชมคลิปรายการ “พบหมอรามาฯ – อันตรายจากการใช้ครีมหน้าขาว, ไส้เลื่อนปล่อยทิ้งไว้อันตรายแน่” ได้ที่นี่

ติดตาม Rama Channel เพื่อรับข้อมูลด้านสุขภาพเพิ่มเติมได้ที่ 

Website Ramathibodi: https://www.rama.mahidol.ac.th/
Youtube: RAMA Channel
Facebook: รามาแชนแนล Rama Channel
LINE: Ramathibodi
Tiktok: ramachanneltv รามาแชนแนล ช่องของคนรักสุขภาพ