รู้ทันตากุ้งยิง! จากตุ่มเล็ก ๆ สู่ปัญหาใหญ่ที่ไม่ควรมองข้าม

ตื่นเช้ามาแล้วรู้สึกเจ็บ ๆ คัน ๆ ที่ขอบตา ส่องกระจกดูแล้วต้องตกใจเมื่อพบว่ามีตุ่มแดง ๆ บวมเป่งขึ้นมา หลายคนคงเคยเจอกับประสบการณ์น่ารำคาญใจแบบนี้ที่เรียกว่า “ตากุ้งยิง” ซึ่งไม่เพียงแต่สร้างความเจ็บปวด แต่ยังทำให้เสียความมั่นใจไปทั้งวัน

หลายคนอาจคิดว่าตากุ้งยิงเกิดจากโชคร้ายหรือการแอบดูใครอาบน้ำตามความเชื่อโบราณ แต่ในทางการแพทย์แล้ว สาเหตุของตากุ้งยิงอยู่ใกล้ตัวกว่าที่คิด ซึ่งมักเกิดจากพฤติกรรมในชีวิตประจำวันของเราเอง บทความนี้จะพาไปหาคำตอบว่าตากุ้งยิงเกิดจากอะไรกันแน่ และเราจะรับมืออย่างไรให้ถูกวิธี

ตากุ้งยิง คืออะไร ?

ก่อนอื่นมาทำความเข้าใจกันก่อนว่า ตากุ้งยิงไม่ใช่โรคประหลาดหรือน่ากลัวแต่อย่างใด แต่เป็น “การอักเสบของต่อมบริเวณเปลือกตา” ซึ่งโดยปกติแล้วเปลือกตาของเราจะมีต่อมไขมันและต่อมเหงื่อขนาดเล็กจำนวนมากอยู่ตามขอบตา เพื่อสร้างสารคัดหลั่งมาให้ความชุ่มชื้นแก่ดวงตา

เมื่อเกิดการอุดตันของท่อระบายของต่อมเหล่านี้ ร่วมกับการติดเชื้อแบคทีเรีย (เชื้อที่พบบ่อยที่สุดคือ Staphylococcus aureus ซึ่งเป็นเชื้อที่อาจพบได้บนผิวหนังของเราอยู่แล้ว) ก็จะทำให้เกิดการอักเสบ บวม แดง และมีหนองเกิดขึ้น ลักษณะเป็นตุ่มคล้ายกับ “สิว” บริเวณเปลือกตานั่นเอง

พฤติกรรมในชีวิตประจำวันอะไรบ้าง ที่เพิ่มความเสี่ยงให้เกิดตากุ้งยิงโดยไม่รู้ตัว ?

สาเหตุหลักที่ทำให้เชื้อโรคเข้าไปในต่อมไขมันที่อุดตันที่เปลือกตาได้นั้น มักมาจากพฤติกรรมในชีวิตประจำวันของเราเอง ดังนี้

1. เผลอ “ขยี้ตา” ป้ายเชื้อโรคเข้าตาโดยไม่รู้ตัว

มือของเราเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรคชั้นดี การใช้มือที่ไม่สะอาดไปสัมผัส แคะ หรือขยี้ตาบ่อย ๆ คือการเปิดทางให้เชื้อโรคจากมือเดินทางเข้าไปยังบริเวณเปลือกตาและทำให้เกิดการติดเชื้อได้โดยตรง

2. “เครื่องสำอาง” และ “การล้างหน้า” ที่ต้องใส่ใจเป็นพิเศษ

การใช้เครื่องสำอางที่หมดอายุ, ไม่สะอาด, ใช้แปรงหรืออุปกรณ์แต่งหน้าร่วมกับผู้อื่น หรือการล้างเครื่องสำอางบริเวณรอบดวงตาออกไม่หมดจด จะทำให้เกิดการสะสมของคราบเครื่องสำอางและแบคทีเรีย นำไปสู่การอุดตันและการอักเสบติดเชื้อได้ง่าย

3. การใส่และถอด “คอนแทคเลนส์” แบบผิดวิธี

ขั้นตอนการใส่และถอดคอนแทคเลนส์จำเป็นต้องสัมผัสกับบริเวณดวงตาและเปลือกตา หากล้างมือไม่สะอาด หรือดูแลรักษาความสะอาดของตลับและตัวคอนแทคเลนส์ได้ไม่ดีพอ ก็เป็นการเพิ่มความเสี่ยงในการนำเชื้อโรคเข้าสู่ดวงตาได้เช่นกัน

4. ภาวะ “เปลือกตาอักเสบ” โรคประจำตัวที่ต้องดูแล

ผู้ที่มีภาวะเปลือกตาอักเสบเรื้อรัง (Blepharitis) อยู่เดิม จะมีต่อมไขมันที่ทำงานผิดปกติและเกิดการอุดตันได้ง่ายกว่าคนทั่วไป ทำให้มีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดตากุ้งยิงซ้ำ ๆ ได้บ่อย

5. ภูมิคุ้มกันร่างกายอ่อนแอ

เมื่อร่างกายอ่อนแอจากการพักผ่อนไม่เพียงพอ, ความเครียด, หรือมีโรคประจำตัวที่ส่งผลต่อภูมิคุ้มกัน เช่น โรคเบาหวาน ร่างกายจะมีความสามารถในการต่อสู้กับเชื้อแบคทีเรียลดลง ทำให้ติดเชื้อต่าง ๆ รวมถึงตากุ้งยิงได้ง่ายขึ้น

6. เคยเป็นแล้ว ก็เป็นซ้ำได้!

หากเคยเป็นตากุ้งยิงแล้ว และพฤติกรรมเสี่ยงต่าง ๆ ยังไม่ถูกปรับแก้ ก็มีโอกาสสูงที่จะกลับมาเป็นซ้ำที่เดิมหรือบริเวณใกล้เคียงได้เสมอ

เมื่อเป็นตากุ้งยิง ควรดูแลตัวเองอย่างไร และอาการแบบไหนที่ควรรีบไปพบแพทย์ ?

เมื่อตุ่มตากุ้งยิงเพิ่งเริ่มก่อตัวขึ้น เราสามารถดูแลตัวเองเบื้องต้นเพื่อช่วยให้อาการทุเลาลงได้

การดูแลตัวเองเบื้องต้น เมื่อตุ่มเพิ่งเริ่มมา

• หัวใจสำคัญคือ “ประคบอุ่น” ใช้ผ้าสะอาดชุบน้ำอุ่น (แต่ไม่ร้อนจัด) บิดหมาด ๆ แล้ววางประคบบนเปลือกตาบริเวณที่เป็นตากุ้งยิงนานครั้งละ 5-10 นาที ทำวันละ 3-5 ครั้ง ความร้อนจะช่วยลดการอุดตันของต่อมไขมัน ทำให้หนองระบายออกได้ดีขึ้น และช่วยให้อาการบวมยุบเร็วขึ้น
• รักษาความสะอาด ล้างมือบ่อย ๆ และรักษาความสะอาดของใบหน้าและรอบดวงตาอยู่เสมอ
• งดการแต่งหน้าและใส่คอนแทคเลนส์ หยุดกิจกรรมทุกอย่างที่อาจเพิ่มการระคายเคืองหรือการสะสมของเชื้อโรคจนกว่าตากุ้งยิงจะหายดี

“ข้อห้าม” สำคัญ! อย่าทำเด็ดขาด

ห้ามบีบ เค้น หรือพยายามเจาะหนองออกจากตุ่มตากุ้งยิงด้วยตัวเองเด็ดขาด! เพราะการกระทำดังกล่าวอาจทำให้การติดเชื้อลุกลามเข้าไปในชั้นที่ลึกขึ้นของเปลือกตา ทำให้อาการอักเสบแย่ลง และอาจเกิดเป็นแผลเป็นได้

สัญญาณที่ควรไปพบจักษุแพทย์

หากดูแลตัวเองเบื้องต้นแล้วอาการไม่ดีขึ้น ควรไปพบจักษุแพทย์ทันที โดยเฉพาะเมื่อมีอาการเหล่านี้

• อาการปวดบวมเพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็ว
• ตุ่มมีขนาดใหญ่มากจนบดบังการมองเห็น
• อาการไม่ดีขึ้นเลยภายใน 48 ชั่วโมงหลังดูแลตนเอง
• มีไข้ หรือต่อมน้ำเหลืองบริเวณหูบวม
• เป็นตากุ้งยิงซ้ำ ๆ บ่อยผิดปกติ

แพทย์อาจพิจารณาให้ยาปฏิชีวนะชนิดหยอดหรือกิน หรือหากจำเป็นอาจทำการเจาะเพื่อระบายหนองออกอย่างถูกวิธีและปลอดภัย

ตากุ้งยิงเป็นภาวะที่พบได้บ่อยและมักไม่เป็นอันตรายร้ายแรง แต่ก็สร้างความรำคาญใจในการใช้ชีวิตได้ไม่น้อย สาเหตุส่วนใหญ่มักเกิดจากพฤติกรรมเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่เราอาจมองข้ามไป เช่น การขยี้ตา หรือการดูแลความสะอาดที่ไม่ดีพอ การเข้าใจถึงสาเหตุและปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ควบคู่ไปกับการดูแลเบื้องต้นอย่างถูกวิธี เช่น การประคบอุ่นและรักษาความสะอาด จะช่วยให้ตากุ้งยิงหายได้เร็วขึ้นและลดโอกาสการกลับมาเป็นซ้ำได้

ข้อมูลโดย

ศ. พญ.เกวลิน เลขานนท์
สาขาวิชากระจกตาและการผ่าตัดแก้ไขสายตาฯ ภาควิชาจักษุวิทยา
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

ติดตาม Rama Channel เพื่อรับข้อมูลด้านสุขภาพเพิ่มเติมได้ที่ 

Website Ramathibodi: https://www.rama.mahidol.ac.th/
Youtube: RAMA Channel
Facebook: รามาแชนแนล Rama Channel
LINE: Ramathibodi
TikTok: ramachanneltv รามาแชนแนล ช่องของคนรักสุขภาพ