มือชา นิ้วชา สัญญาณเตือนที่ไม่ควรปล่อยผ่าน

อาการมือชา นิ้วชา เป็นความรู้สึกผิดปกติที่เกิดขึ้นได้กับทุกคน ไม่ว่าจะรู้สึกซ่า ๆ เหมือนเข็มทิ่ม หรือรู้สึกหนา ๆ จนหยิบจับอะไรไม่ถนัด หลายคนอาจคิดว่าเป็นเรื่องเล็กน้อยที่เกิดขึ้นชั่วคราวจากการนั่งหรือนอนทับแขน แต่ในความเป็นจริงแล้ว อาการมือชาอาจเป็นสัญญาณเตือนจากร่างกายที่บ่งบอกถึงปัญหาสุขภาพหรือโรคร้ายแรงบางอย่างที่ซ่อนอยู่ การทำความเข้าใจสาเหตุ รู้จักสังเกตอาการ และรับการรักษาที่ถูกต้องตั้งแต่เนิ่น ๆ จึงเป็นสิ่งสำคัญที่ไม่ควรละเลย เพื่อป้องกันไม่ให้ปัญหาสุขภาพลุกลามจนยากจะแก้ไข

เช็กเลย อาการมือชาแบบไหนที่คุณเป็น

อาการมือชาไม่ได้มีเพียงรูปแบบเดียว การสังเกตลักษณะและตำแหน่งที่เกิดอาการชา จะช่วยให้สามารถคาดเดาสาเหตุเบื้องต้นได้แม่นยำยิ่งขึ้น ลองสำรวจดูว่าอาการของคุณตรงกับข้อไหนมากที่สุด

• ชาที่นิ้วโป้ง นิ้วชี้ นิ้วกลาง และนิ้วนางครึ่งซีก
  • เป็นลักษณะเด่นของ “กลุ่มอาการพังผืดรัดข้อมือ” (Carpal Tunnel Syndrome) ซึ่งเกิดจากการที่เส้นประสาทมีเดียน (Median Nerve) ถูกกดทับบริเวณข้อมือ
  • ระยะแรกอาการมักจะเป็นมากขึ้นตอนกลางคืนหรือหลังตื่นนอน บางครั้งอาจปวดร้าวขึ้นไปถึงแขน
  • เมื่อเป็นมากขึ้นจะชาตลอดเวลา และมีกล้ามเนื้อบริเวณอุ้งมือลีบลง
  • มักพบในผู้ที่ใช้งานข้อมือหนัก ๆ เช่น การใช้คอมพิวเตอร์นาน ๆ, การทำงานบ้าน หรือช่างที่ต้องใช้เครื่องมือสั่นสะเทือน
• ชาที่นิ้วก้อย และนิ้วนางด้านนิ้วก้อย
  • อาจเกิดจากเส้นประสาทอัลนาร์ (Ulnar Nerve) ถูกกดทับ ซึ่งมักเกิดบริเวณข้อศอก
  • สาเหตุส่วนใหญ่มักมาจากการงอข้อศอกเป็นเวลานาน เช่น การคุยโทรศัพท์, การเท้าแขนบนโต๊ะ หรือการนอนโดยงอแขน
• ชาบริเวณปลายมือปลายเท้า
  • มีลักษณะคล้ายการสวมถุงมือ-ถุงเท้า (Glove and Stocking Pattern)
  • เป็นอาการที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคเบาหวาน เนื่องจากระดับน้ำตาลในเลือดที่สูงเป็นเวลานานส่งผลให้เส้นประสาทส่วนปลายเสื่อม (Peripheral Neuropathy)
  • นอกจากนี้ยังอาจเกิดจากการขาดวิตามินบี หรือผลข้างเคียงจากยาบางชนิด
• ชามือและแขน พร้อมกับอาการปวดคอ บ่า ไหล่
  • อาจมีสาเหตุมาจากโรคกระดูกคอเสื่อม หรือหมอนรองกระดูกคอกดทับเส้นประสาท
  • มีอาการปวดร้าวจากคอหรือไหล่ลงไปที่มือ ร่วมกับมีอาการชาตามแนวเส้นประสาทที่ถูกกดทับ
  • อาจมีอาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อแขนและมือร่วมด้วย

เปิดสาเหตุยอดฮิตที่ทำให้เกิดอาการมือชา นิ้วชา

อาการมือชาเกิดได้จากหลากหลายปัจจัย ตั้งแต่พฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวันไปจนถึงภาวะของโรคต่าง ๆ การทราบสาเหตุจะช่วยให้เราหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงและป้องกันการเกิดอาการซ้ำได้

• การกดทับเส้นประสาท
  • พฤติกรรม : การนั่ง, ยืน, หรือนอนในท่าเดิมเป็นเวลานาน ทำให้เส้นประสาทบางส่วนถูกกดทับชั่วคราว เช่น การนอนทับแขนตัวเอง, การนั่งไขว่ห้าง, การพิมพ์งานโดยวางข้อมือผิดท่า
  • โครงสร้างร่างกาย : เกิดจากพังผืด, กระดูก, หรือกล้ามเนื้อไปกดทับเส้นประสาทโดยตรง เช่น กลุ่มอาการพังผืดรัดข้อมือ (Carpal Tunnel Syndrome) ซึ่งมักเกิดจากการใช้งานซ้ำ ๆ (repetitive motion) สะสมเป็นระยะเวลานาน
• การขาดวิตามิน
  • วิตามินบี โดยเฉพาะ B1, B6 และ B12 มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการทำงานของระบบประสาท
  • การขาดวิตามินเหล่านี้จะทำให้เซลล์ประสาทไม่สามารถทำงานได้ตามปกติ ส่งผลให้เกิดอาการชาตามปลายมือปลายเท้าได้
  • มักพบในผู้ที่กินอาหารไม่ครบ 5 หมู่ หรือผู้ที่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ
• โรคประจำตัว
  • เบาหวาน : เป็นสาเหตุอันดับต้น ๆ ที่ทำให้เกิดภาวะปลายประสาทอักเสบ เนื่องจากน้ำตาลในเลือดสูงทำลายเส้นประสาท
  • โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ : การอักเสบของข้ออาจส่งผลให้เกิดการบวมและไปกดทับเส้นประสาทบริเวณใกล้เคียง
  • ภาวะไทรอยด์ทำงานต่ำ (Hypothyroidism) : อาจทำให้เกิดการบวมน้ำและเพิ่มแรงกดดันในช่องข้อมือได้
• อุบัติเหตุและการบาดเจ็บ
  • การบาดเจ็บโดยตรงบริเวณแขน, ข้อมือ หรือคอ อาจทำให้เส้นประสาทเสียหายหรือเกิดการกดทับ และนำมาซึ่งอาการชาได้
• การใช้ยาบางชนิด
  • ยาเคมีบำบัด หรือยาบางกลุ่ม อาจมีผลข้างเคียงทำให้เกิดอาการชาตามปลายมือปลายเท้าได้

ล้วงลึก 5 โรคอันตรายที่ซ่อนอยู่ในอาการมือชา

อย่าเพิ่งวางใจว่าอาการมือชาเป็นเพียงเรื่องเล็กน้อย เพราะในบางกรณี มันอาจเป็นสัญญาณแรกของโรคร้ายแรงที่ต้องการการรักษาอย่างเร่งด่วน

1. โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
   • เป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ที่ต้องได้รับการรักษาทันที
   • อาการชาที่เกิดจากโรคหลอดเลือดสมองมักเกิดขึ้นอย่าง เฉียบพลัน และมักเป็น ครึ่งซีกของร่างกาย (เช่น ชาทั้งแขนและขาซีกซ้าย)
   • อาจมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น แขนขาอ่อนแรง, ใบหน้าเบี้ยว, พูดไม่ชัด หรือเวียนศีรษะบ้านหมุน
2. โรคหมอนรองกระดูกคอเคลื่อนทับเส้นประสาท
   • เมื่อหมอนรองกระดูกสันหลังส่วนคอเสื่อมสภาพหรือปลิ้นออกมา จะไปกดทับเส้นประสาทที่วิ่งไปเลี้ยงแขนและมือ
   • ผู้ป่วยจะมีอาการชาและปวดร้าวจากคอ บ่า ไหล่ ไปจนถึงปลายนิ้ว
   • หากการกดทับรุนแรง อาจทำให้กล้ามเนื้อแขนและมืออ่อนแรงได้
3. โรคเบาหวาน (Diabetes)
   • อาการชาจากเบาหวานมักเริ่มจากปลายเท้าแล้วค่อย ๆ ลามขึ้นมาที่ปลายมือ
   • เกิดจากภาวะน้ำตาลในเลือดสูงเป็นเวลานานจนทำลายเส้นประสาทส่วนปลาย
   • ความอันตรายคือ เมื่อมีอาการชา ผู้ป่วยอาจไม่รู้สึกเจ็บเมื่อเกิดบาดแผลที่เท้า ทำให้แผลลุกลามติดเชื้อได้ง่าย
4. เนื้องอกกดทับเส้นประสาทหรือไขสันหลัง
   • แม้จะพบได้ไม่บ่อย แต่เนื้องอกที่เกิดขึ้นบริเวณเส้นทางของเส้นประสาทหรือในไขสันหลัง สามารถก่อให้เกิดการกดทับและทำให้มีอาการชาและอ่อนแรงได้
   • อาการมักจะค่อย ๆ เป็นมากขึ้นอย่างช้า ๆ และอาจมีอาการปวดร่วมด้วย
5. โรคปลอกประสาทอักเสบ (Multiple Sclerosis – MS)
   • เป็นโรคที่เกิดจากความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกันที่ไปทำลายปลอกหุ้มเส้นประสาทในสมองและไขสันหลัง
   • อาการชาสามารถเกิดขึ้นได้ทุกส่วนของร่างกาย และมักมีอาการผิดปกติทางระบบประสาทอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น การมองเห็นผิดปกติ หรือการทรงตัวลำบาก

สัญญาณอันตราย รีบพบแพทย์ทันทีเมื่อมือชาพร้อมอาการเหล่านี้

โดยส่วนใหญ่อาการมือชามักไม่รุนแรงและหายได้เอง แต่หากคุณมีอาการชาควบคู่ไปกับอาการดังต่อไปนี้ ถือเป็นสัญญาณเตือนที่ต้องรีบไปพบแพทย์โดยด่วน เพราะอาจบ่งชี้ถึงภาวะอันตราย

• อาการเกิดขี้นอย่างเฉียบพลันและรุนแรง : อยู่ ๆ ก็มีอาการชาขึ้นมาทันทีโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน
• ชาครึ่งซีกของร่างกาย : มีอาการชาตั้งแต่ใบหน้าลงไปถึงแขนและขาซีกใดซีกหนึ่ง ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนสำคัญของโรคหลอดเลือดสมอง
• มีอาการอ่อนแรงร่วมด้วย : ไม่สามารถกำมือได้แน่น, หยิบของแล้วหลุดมือบ่อย ๆ หรือยกแขนไม่ขึ้น
• การพูดหรือการมองเห็นผิดปกติ : มีอาการพูดไม่ชัด, พูดลำบาก, ลิ้นแข็ง หรือมองเห็นภาพซ้อน ภาพเบลอ
• มีอาการปวดรุนแรง : มีอาการปวดบริเวณคอ, บ่า, แขน หรือหน้าอกอย่างรุนแรงร่วมกับอาการชา
• ควบคุมการขับถ่ายไม่ได้ : มีปัญหากลั้นปัสสาวะหรืออุจจาระไม่อยู่ ซึ่งอาจบ่งชี้ถึงปัญหาการกดทับเส้นประสาทไขสันหลังอย่างรุนแรง
• อาการชากระจายไปทั่วร่างกาย : จากที่เคยชาแค่ปลายนิ้ว เริ่มลามไปทั้งมือ ทั้งแขน หรือส่วนอื่น ๆ
• อาการไม่ดีขึ้นและเป็นต่อเนื่อง : แม้จะพักการใช้งานหรือปรับพฤติกรรมแล้ว แต่อาการชายังคงอยู่หรือเป็นมากขึ้นเรื่อย ๆ

แนวทางการตรวจวินิจฉัยและรักษาอาการมือชา

เมื่อไปพบแพทย์ด้วยอาการมือชา แพทย์จะเริ่มต้นจากการซักประวัติอย่างละเอียด เช่น ลักษณะของอาการ, ตำแหน่งที่ชา, ปัจจัยที่ทำให้อาการดีขึ้นหรือแย่ลง รวมถึงโรคประจำตัวและยาที่ใช้ จากนั้นจะทำการตรวจร่างกายเพื่อประเมินการทำงานของระบบประสาท และอาจมีการตรวจพิเศษเพิ่มเติมเพื่อยืนยันการวินิจฉัย

• การตรวจร่างกายทางระบบประสาท แพทย์จะทดสอบการรับความรู้สึก, กำลังของกล้ามเนื้อ และปฏิกิริยารีเฟล็กซ์ต่าง ๆ เพื่อหาตำแหน่งของเส้นประสาทที่น่าจะเกิดปัญหา
• การตรวจการนำไฟฟ้าของเส้นประสาท (Nerve Conduction Study – NCS) เป็นการตรวจเพื่อวัดความเร็วและความแรงของสัญญาณไฟฟ้าที่วิ่งผ่านเส้นประสาท ช่วยบอกได้ว่าเส้นประสาทเสียหายหรือถูกกดทับหรือไม่และรุนแรงเพียงใด
• การตรวจคลื่นไฟฟ้ากล้ามเนื้อ (Electromyography – EMG) มักทำควบคู่กับ NCS เพื่อประเมินการทำงานของกล้ามเนื้อ ว่ามีความผิดปกติที่เกิดจากเส้นประสาทที่มาเลี้ยงหรือไม่
• การตรวจด้วยภาพถ่ายรังสี
  • เอกซเรย์ (X-ray) เพื่อดูโครงสร้างกระดูก เช่น การเสื่อมของกระดูกคอ
  • เอ็มอาร์ไอ (MRI) สามารถให้ภาพที่ละเอียดกว่า เห็นได้ทั้งกระดูก, หมอนรองกระดูก, เส้นประสาท และเนื้อเยื่ออ่อนต่าง ๆ
• การตรวจเลือด
  • เพื่อตรวจหาสาเหตุจากโรคทางกายอื่น ๆ เช่น ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดเพื่อหาโรคเบาหวาน, ตรวจระดับวิตามินบี หรือตรวจการทำงานของไทรอยด์

แนวทางการรักษา การรักษาจะแตกต่างกันไปตามสาเหตุ โดยมีเป้าหมายเพื่อลดอาการและแก้ไขที่ต้นเหตุ

• การรักษาแบบไม่ผ่าตัด
  • การปรับพฤติกรรม หลีกเลี่ยงท่าทางหรือกิจกรรมที่ทำให้อาการกำเริบ
  • การใช้ยา เช่น ยาลดการอักเสบ, ยาคลายกล้ามเนื้อ, วิตามินบี หรือยาที่ใช้รักษาอาการปวดจากปลายประสาท
  • กายภาพบำบัด การออกกำลังกายเพื่อยืดกล้ามเนื้อและเส้นประสาท, การใช้อุปกรณ์ช่วยพยุงข้อมือ (Splint)
  • การฉีดยา การฉีดสเตียรอยด์เฉพาะที่เพื่อลดการอักเสบบริเวณที่เส้นประสาทถูกกดทับ ทั้งนี้ควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ไม่ควรฉีดสเตียรอยด์ซ้ำบ่อย ๆ
  • การรักษาด้วยการผ่าตัด จะพิจารณาในกรณีที่รักษาด้วยวิธีอื่นแล้วไม่ดีขึ้น หรือมีการกดทับเส้นประสาทที่รุนแรงจนกล้ามเนื้ออ่อนแรงหรือฝ่อลีบ

ท่าบริหารง่าย ๆ บรรเทาอาการมือชาเบื้องต้น

สำหรับอาการมือชาที่เกิดจากการใช้งานหรือการกดทับที่ไม่รุนแรง การบริหารยืดกล้ามเนื้อและเส้นประสาทเป็นประจำ สามารถช่วยบรรเทาอาการและป้องกันไม่ให้กลับมาเป็นซ้ำได้เป็นอย่างดี

• ท่าสะบัดมือ (Wrist Shakes)
  • ทำท่าง่าย ๆ เหมือนสะบัดน้ำออกจากมือ
  • ช่วยลดแรงดันในโพรงข้อมือและทำให้เลือดไหลเวียนดีขึ้น
  • ทำเมื่อรู้สึกชาหรือทำบ่อย ๆ ระหว่างวัน โดยเฉพาะหลังตื่นนอน
• ท่ายืดเส้นประสาทมีเดียน (Median Nerve Glide)
  • กำมือเบา ๆ แล้วค่อย ๆ เหยียดนิ้วให้ตรง
  • กระดกข้อมือขึ้น-ลงช้า ๆ จากนั้นกางนิ้วออก
  • ค่อย ๆ หมุนแขนและข้อมือเพื่อยืดเส้นประสาท
  • ทำค้างไว้ท่าละ 5-10 วินาที ทำซ้ำ 5-10 ครั้ง
• ท่าพนมมือและคว่ำมือ (Prayer Stretch)
  • แบบพนมมือ ประกบฝ่ามือเข้าหากันเหมือนท่าไหว้ บริเวณหน้าอก ค่อย ๆ ลดมือลงจนรู้สึกตึงที่แขน ค้างไว้ 15-20 วินาที
  • แบบคว่ำมือ ประกบหลังมือเข้าด้วยกัน ชี้ปลายนิ้วลง งอข้อศอกเล็กน้อย ค้างไว้ 15-20 วินาที
• ท่ากำ-แบ (Fist to Fan Stretch)
  • เริ่มต้นด้วยการกำมือ โดยให้นิ้วโป้งอยู่ด้านนอก
  • จากนั้นค่อย  ๆ คลายและกางนิ้วออกให้กว้างที่สุดเท่าที่จะทำได้
  • ทำซ้ำ 10 ครั้ง จะช่วยให้เส้นเอ็นและเส้นประสาทขยับตัวได้ดีขึ้น

ข้อควรระวัง ควรทำท่าบริหารอย่างช้า  ๆ ไม่ฝืนจนรู้สึกเจ็บ หากทำแล้วอาการแย่ลงควรหยุดและปรึกษาแพทย์หรือนักกายภาพบำบัด

ปรับพฤติกรรม ลดเสี่ยงเลี่ยงอาการมือชา นิ้วชา

การป้องกันย่อมดีกว่าการรักษา การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและสภาพแวดล้อมในการใช้ชีวิตประจำวัน สามารถลดความเสี่ยงในการเกิดอาการมือชาได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• ปรับท่าทางการทำงาน
  • การใช้คอมพิวเตอร์ จัดตำแหน่งหน้าจอ, คีย์บอร์ด และเมาส์ให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม ข้อศอกควรทำมุมประมาณ 90 องศา ข้อมือควรอยู่ในแนวตรง ไม่หักงอหรือกระดกขึ้น-ลงมากเกินไป อาจใช้หมอนรองข้อมือช่วย
  • การใช้โทรศัพท์ หลีกเลี่ยงการถือโทรศัพท์คุยโดยงอข้อศอกเป็นเวลานาน ควรใช้หูฟังหรือเปิดลำโพงแทน
• พักการใช้งานเป็นระยะ
  • ไม่ว่าจะเป็นการทำงานหน้าคอมพิวเตอร์, การใช้โทรศัพท์ หรือทำงานที่ต้องใช้มือซ้ำ  ๆ ควรหยุดพักทุก 30-60 นาที
  • ลุกขึ้นมายืดเส้นยืดสาย บริหารมือและข้อมือง่าย  ๆ เพื่อให้กล้ามเนื้อและเส้นประสาทได้ผ่อนคลาย
• หลีกเลี่ยงการนอนทับแขน
  • พยายามนอนในท่าที่สบาย ไม่กดทับแขนหรือข้อมือ หากจำเป็นอาจใช้หมอนรองแขนเพื่อจัดท่าทางให้เหมาะสม
• ควบคุมน้ำหนักตัว
  • น้ำหนักตัวที่เกินมาตรฐานจะเพิ่มความเสี่ยงของโรคต่าง  ๆ รวมถึงเบาหวาน ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของอาการมือชา
• กินอาหารที่มีประโยชน์
  • เน้นอาหารที่อุดมไปด้วยวิตามินบี เช่น ข้าวซ้อมมือ, ธัญพืช, ตับ, ไข่ และผักใบเขียว เพื่อบำรุงระบบประสาทให้แข็งแรง
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
  • การออกกำลังกายช่วยให้การไหลเวียนโลหิตดีขึ้น ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญในการนำสารอาหารและออกซิเจนไปเลี้ยงเส้นประสาทส่วนปลาย
• จัดการโรคประจำตัว
  • หากมีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน หรือความดันโลหิตสูง ควรควบคุมโรคให้อยู่ในเกณฑ์ปกติอย่างสม่ำเสมอ

อาการมือชา นิ้วชา แม้จะดูเป็นเรื่องทั่วไปที่เกิดขึ้นได้ แต่ก็ไม่ควรถูกมองข้าม เพราะอาจเป็นมากกว่าแค่อาการรบกวนชั่วคราว แต่เป็น “สัญญาณเตือน” ถึงปัญหาสุขภาพที่หลากหลาย ตั้งแต่การกดทับเส้นประสาทจากการใช้งานที่ไม่เหมาะสม การขาดวิตามิน ไปจนถึงโรคร้ายแรงอย่างโรคหลอดเลือดสมอง หรือหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท การสังเกตลักษณะอาการของตนเอง การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อลดปัจจัยเสี่ยง และการบริหารร่างกายอย่างสม่ำเสมอ คือด่านแรกของการป้องกันที่ดีที่สุด 

แต่หากอาการชายังคงอยู่ เป็นรุนแรงขึ้น หรือมีสัญญาณอันตรายอื่น  ๆ ร่วมด้วย การรีบไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริงและรับการรักษาอย่างถูกต้อง คือหนทางที่ดีที่สุดในการดูแลสุขภาพและป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจตามมาในระยะยาว

ข้อมูลโดย

ผศ. นพ.กุลพัชร จุลสําลี
ศัลยกรรมกระดูกและข้อ สถาบันการแพทย์จักรีนฤบดินทร์
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

ติดตาม Rama Channel เพื่อรับข้อมูลด้านสุขภาพเพิ่มเติมได้ที่ 

Website Ramathibodi: https://www.rama.mahidol.ac.th/
Youtube: RAMA Channel
Facebook: รามาแชนแนล Rama Channel
LINE: Ramathibodi
TikTok: ramachanneltv รามาแชนแนล ช่องของคนรักสุขภาพ