สภาพแวดล้อมในปัจจุบันที่หลายคนต้องพบเจออาจส่งผลกระทบต่อสภาพจิตใจได้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการทำงาน คนรอบข้าง ครอบครัว หรือแม้กระทั่งความสัมพันธ์ในรูปแบบต่าง ๆ และส่งผลให้เกิดภาวะที่เรียกว่า โรคเกลียดตัวเอง
โรคเกลียดตัวเอง คืออะไร ?
Self-hatred หมายถึง ความรู้สึกที่ไม่ชอบตัวเอง เกลียดตัวเอง คิดว่าตัวเองไม่ดีพอ ซึ่งไม่ใช่โรคหรืออาการผิดปกติทางจิต ทำให้ยากที่จะคัดกรองหรือตรวจวินิจฉัยออกมา ต้องอาศัยตัวเองในการบอกเล่าความรู้สึกที่เรามีต่อตัวเองจึงจะค้นพบได้ว่าตัวเองกำลังเผชิญกับความรู้สึกนึกคิดนี้อยู่
เกลียดตัวเอง เกิดจากอะไร ?
- นิสัยส่วนตัว เช่น คนที่มีความพึงพอใจในตัวเองต่ำ (low self-esteem) ไม่มั่นใจในตัวเอง หรือคิดว่าตัวเองไม่สมควรได้รับสิ่งดี ๆ ความคาดหวังในตัวเองสูง ชอบเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น คนเหล่านี้มักรู้สึกผิดหวังและโทษตัวเองเมื่อผลลัพธ์ที่ได้ไม่ตรงกับที่คาดหวังไว้
- การถูกทำร้ายร่างกายในวัยเด็ก (child abuse) จากผู้ปกครองหรือคนอื่น เช่น การทุบตี ด่าทอ ล่วงละเมิดทางเพศ หรือผ่านเหตุการณ์ที่ทำร้ายร่างกายและจิตใจ
- ความสัมพันธ์ที่ไม่ดี ทั้งความสัมพันธ์กับเพื่อน เพื่อนร่วมงาน หรือคนรัก อาจทำให้เกิดบาดแผลในจิตใจได้
- การถูกกลั่นแกล้ง (bully) พบในเด็กที่ถูกรังแกจากเพื่อนที่โรงเรียน พี่น้อง หรือญาติ ผู้ใหญ่ที่ถูกกลั่นแกล้งในที่ทำงาน และการกลั่นแกล้งในโลกออนไลน์ (cyberbullying)
- เหตุการณ์อื่น เช่น การถูกเหยียดสีผิว เพศ หรือเชื้อชาติ (racism)
- โรคทางจิตเวช เช่น โรควิตกกังวล โรคซึมเศร้า หรือโรคไบโพลาร์ (bipolar disorder)
อาการของ โรคเกลียดตัวเอง
- ไม่มีตรงกลาง มองตัวเองแค่ดีหรือไม่ดี
- มีความคิดแง่ลบ มองโลกในแง่ร้าย
- ใช้อารมณ์มากกว่าเหตุผล
- ความพึงพอใจในตัวเองต่ำ (low self-esteem) เอาตัวเองไปเปรียบเทียบกับคนอื่น
- ชีวิตขึ้นอยู่กับคนอื่น ฟังความเห็นของทุกคนยกเว้นตัวเอง
- ไม่ยอมรับคำชม ปฏิเสธเวลาที่คนอื่นชื่นชมหรือพูดถึงในแง่ดีเพราะคิดว่าไม่คู่ควร
- พยายามทำตัวให้เข้ากับคนอื่น รู้สึกว่าตัวเองเป็นคนนอกตลอดเวลาเลยต้องทำตัวดี ๆ ให้เข้ากับคนอื่น
- เก็บทุกคำตำหนิมาใส่ใจ
- ขี้อิจฉา รู้สึกอิจฉาที่คนอื่นดีกว่า
- กลัวมิตรภาพ ไม่กล้ามีเพื่อนสนิท รู้สึกไม่ดีถ้ามีคนเข้ามาใกล้ชิดมากเกินไป
- ไม่กล้าทำอะไรเพราะกลัวล้มเหลว
- ไม่ให้อภัยตัวเอง จมอยู่กับสิ่งที่ทำผิดพลาด
เกลียดตัวเอง เสี่ยงเป็นโรคจิตเวชไหม ?
หากเกิดความรู้สึกเกลียดตัวเองจนกระทบกับชีวิตประจำวันกลายเป็นความรุนแรงที่ไม่สามารถจัดการได้ อาจจะกลายเป็นภาวะทางจิตได้ เช่น โรคซึมเศร้า
รับมืออย่างไรเมื่อรู้สึกเกลียดตัวเอง
- สังเกตและหลีกเลี่ยงปัจจัยที่กระตุ้น เช่น เมื่อถูกกลั่นแกล้งจากคนที่ทำงาน ควรหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้ากับคนเหล่านั้น และแจ้งหัวหน้างานเพื่อแก้ปัญหาต่อไป
- เปลี่ยนความคิดในแง่ลบให้เป็นแง่บวก เช่น เปลี่ยนจาก “ฉันไม่มีทางทำได้หรอก” เป็น “ฉันทำได้อยู่แล้ว”
- รู้จักให้อภัยตัวเองเมื่อทำผิด ไม่จมอยู่กับการโทษตัวเอง และนำข้อผิดพลาดไปปรับปรุงแก้ไข
- รู้ขีดจำกัดของตัวเอง คิดไว้เสมอว่าเราไม่สามารถควบคุมทุกสิ่งให้เป็นไปตามที่ต้องการได้ และปฏิเสธการทำสิ่งที่เกินความสามารถ
- ทำกิจกรรมร่วมกับคนที่รัก เช่น เพื่อนสนิทหรือคนในครอบครัว
- ดูแลตัวเอง เช่น กินอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกาย ทำกิจกรรมผ่อนคลายความเครียด เช่น นั่งสมาธิ เล่นโยคะ ทำงานอดิเรก
- ปรึกษาจิตแพทย์เมื่อไม่สามารถรับมือได้
โรคเกลียดตัวเอง จะไม่สามารถทำร้ายตัวเองได้หากรู้วิธีแก้ไขที่ถูกต้อง คนเราเกิดมาหนึ่งชีวิตแล้วเราก็มีเพียงชีวิตเดียว เป็นคนเก่งในสายตาคนอื่นแล้ว ก็อย่าลืมเป็นคนเก่งในสายตาตัวเอง ไม่มองข้ามคุณค่าในตัวเอง รักตัวเองให้มาก ๆ ใส่ใจ และลองฟังเสียงหัวใจตัวเองดูบ้างว่าลึก ๆ แล้วความต้องการคืออะไร รวมทั้งหาเวลาให้รางวัลแก่ชีวิตเป็นการเติมไฟ เสริมให้การใช้ชีวิตนั้นให้มีความมั่นใจมากขึ้น
ข้อมูลจาก
ผศ. นพ.คมสันต์ เกียรติรุ่งฤทธิ์
ภาควิชาจิตเวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี
มหาวิทยาลัยมหิดล
