นอนหลับมากเกินไป เสี่ยง ! ซึมเศร้าจริงหรือ

การนอนหลับ คือ การพักผ่อนที่ดีต่อสุขภาพและร่างกาย แต่การ นอนหลับมากเกินไป ก็ส่งผลเสียต่อร่างกายได้ เช่น ทำให้ร่างกายดูเฉื่อยชา ไม่สดชื่น ไร้ชีวิตชีวา ในบางครั้งอาจรับประทานอาหารน้อยแต่ทำให้น้ำหนักเพิ่มได้ง่าย และการนอนที่มากเกินไปอาจเป็นปัจจัยเสี่ยงทางด้านสุขภาพจิตอย่าง โรคซึมเศร้า ได้เช่นกัน

วงจรของการนอนหลับ

1. หลับตื้น เป็นระยะแรกของการนอนหลับยังไม่มีการฝัน
2. หลับลึก ร่างกายเข้าสู่โหมดพักผ่อนเป็นช่วงหลับสนิทที่สุดของการนอนใช้เวลา 30 – 60 นาที
3. หลับฝัน ช่วงหลับฝันร่างกายจะได้พักผ่อนแต่สมองจะยังตื่นตัวอยู่ นอกจากนี้การหลับฝันยังช่วยจัดระบบความจำในเรื่องของทักษะต่าง ๆ

อาการที่บอกว่า นอนหลับมากเกินไป

การนอนมากเกินไป (hypersomnia) เป็นสิ่งที่ผิดปกติ เกิดขึ้นได้กับทั้งเด็กและผู้ใหญ่ ภาวะนี้จะมีลักษณะที่ต้องการนอนเพิ่มขึ้นทั้งในช่วงกลางวันและกลางคืน อาจรู้สึกง่วงเพลีย แม้เราจะหลับมาอย่างมากเพียงพอแล้ว เมื่อตื่นขึ้นมาอาจงัวเงีย ไม่สดชื่น บางครั้งอาจจะรู้สึกสมาธิหรือความจำแย่ลง รู้สึกเพลียทั้งวันไม่ค่อยมีแรงในการทำกิจกรรมต่าง ๆ บางคนอาจหงุดหงิดง่ายทำให้มีปัญหาทะเลาะกับบุคคลอื่น ๆ เป็นประจำ และระหว่างวันมีความต้องการที่จะนอนหลับหลาย ๆ ครั้ง บางรายอาจเกิดขึ้นในเวลาที่ไม่เหมาะสม เช่น ขับรถ ใช้เครื่องจักรที่อาจเกิดอันตราย ขณะคุยกัน หรือระหว่างรับประทานอาหาร

สาเหตุที่ทำให้นอนมากเกินไป

• อดนอนเป็นเวลานานและบ่อยครั้งจนร่างกายพักผ่อนไม่พอ
• ร่างกายแปรปรวน ปรับเวลาผิด เช่น การเดินทางข้ามประเทศที่ต่างช่วงเวลากัน
• ฮอร์โมนในร่างกายหรือสารเคมีในสมองไม่ปกติ
• นอนกรน มีภาวะการหยุดหายใจในช่วงนอนหลับทำให้ร่างกายรับออกซิเจนไม่พอ
• สมองได้รับบาดเจ็บหรือโรคเกี่ยวกับทางสมอง
• การรับประทานยาบางชนิด เช่น ยาแก้แพ้ ยาคลายเครียด
• สุขภาพจิต เช่น ผู้ที่มีภาวะซึมเศร้า อาจมีเรื่องการนอนไม่หลับหรือบางคนหลับมากเกินไปรู้สึกอ่อนเพลียตลอดเวลา ไม่อยากทำอะไร อยากนอนตลอดทั้งวัน

ผลกระทบจากการ นอนหลับมากเกินไป

• สมองเฉื่อยชา สมองล้า กลายเป็นคนไร้ชีวิตชีวา
• ประสิทธิภาพการทำงานของกระดูก กล้ามเนื้อ และข้อ ลดลงหากไม่มีการเคลื่อนไหวนาน ๆ
• น้ำหนักเกิน เนื่องจากระบบการเผาผลาญไขมันลดลง มีการสะสมไขมันเพิ่มขึ้น ส่งผลให้เกิดโรคต่าง ๆ เช่น เบาหวาน ความดันเลือดสูง และไขมันในเลือดสูง
• ไม่สามารถรับผิดชอบหน้าที่ต่าง ๆ ของตนเอง อาจถูกตำหนิต่อว่าจากคนรอบข้าง เกิดความรู้สึกขาดคุณค่า และเกิดเป็นภาวะซึมเศร้าได้

การนอนและภาวะซึมเศร้าสัมพันธ์กันอย่างไร

ปัญหาการนอนเป็นส่วนหนึ่งของภาวะซึมเศร้า อาจนอนมากเกินไปหรือนอนไม่พอเมื่อมีภาวะซึมเศร้า โรคซึมเศร้าทำให้มีความรู้สึกเศร้า สิ้นหวัง ไร้ค่า และไร้ประโยชน์ ไม่สามารถรับผิดชอบหน้าที่ได้ตามปกติ อาการซึมเศร้าที่ควรเฝ้าสังเกต

• รู้สึกเศร้า ว่างเปล่า หรือหงุดหงิดง่าย
• รู้สึกสิ้นหวัง ไร้ค่า หรือรู้สึกผิด
• รู้สึกอ่อนเพลียและเชื่องช้า
• วิตกกังวลและกระวนกระวาย
• ขาดความสนใจในสิ่งต่าง ๆ
• หมดแรง
• มีปัญหาเกี่ยวกับการทำสมาธิ การคิด หรือการตัดสินใจ
• ความอยากอาหารเปลี่ยนแปลงไปทำให้น้ำหนักร่างกายเปลี่ยนแปลง
• ความอยากนอนเพิ่มขึ้นหรือลดลง
• คิดเกี่ยวกับการตาย ไม่อยากมีชีวิตอยู่ วางแผนหรือพยายามทำร้ายตัวเอง

วิธีแก้ไขอาการนอนมากเกินไป

1. เข้านอนไม่เกิน 4 ทุ่ม เพราะปกติร่างกายจะนอนหลับเป็นรอบ ถ้าเริ่มตั้งแต่เคลิ้ม ๆ สะลึมสะลือจนถึงขั้นหลับลึก จะกินเวลารอบละ 90 นาที คืนละ 5-6 รอบ ยิ่งนอนหัวค่ำก็จะทำให้มีโอกาสนอนได้หลับลึกมากขึ้น
2. กำหนดตารางเข้านอนและตื่นนอนเวลาเดียวกันทุกวันเป็นประจำสม่ำเสมอ
3. จัดห้องนอนให้โปร่งโล่ง อากาศระบายได้ดี ร่างกายที่ได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอจะทำให้สมองเซื่องซึม และง่วงนอนตลอดเวลา
4. ออกกำลังกายเป็นประจำสม่ำเสมอ แต่ควรหลีกเลี่ยงในช่วงก่อนเวลาเข้านอน
5. นั่งสมาธิหรือกิจกรรมเบา ๆ เพื่อผ่อนคลายก่อนเข้านอน
6. รับประทานอาหารเป็นเวลาสม่ำเสมอ หลีกเลี่ยงการกินจนแน่นก่อนเวลาเข้านอน
7. หลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ คาเฟอีน สูบบุหรี่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งก่อนช่วงเวลาเช้านอน

นอนหลับมากเกินไป แพทย์มีคำแนะนำอย่างไร

แพทย์จะซักประวัติดูลักษณะการนอนเพื่อหาสาเหตุหากพบว่าเกิดจากสุขลักษณะการนอนที่ไม่ถูกต้อง แพทย์แนะนำให้ปรับสุขลักษณะการนอนให้ถูกต้องมากขึ้น เช่น การพยายามเข้านอนให้เป็นเวลาสม่ำเสมอการปรับเรื่องของกิจวัตรประจำวันก่อนการเข้านอน และการออกกำลังกาย และให้การรักษาที่สาเหตุของการนอนมากเกินไป

สำหรับการนอนหลับอย่างมีสุขและสุขภาพดี ส่วนหนึ่งมาจากพฤติกรรมการนอนและระเบียบวินัยในการใช้ชีวิต แม้อาการนอนมากเกินไปจะเกิดขึ้นได้กับทุกคน แต่ก็สามารถรับมือหรือป้องกันไม่ให้มีอาการที่รุนแรงจนกลายเป็นโรคซึมเศร้าหรือโรคทางจิตเวชอื่น ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพได้ เมื่อพบปัญหาสุขภาพหรือมีปัจจัยทำให้นอนมากเกินไป แม้พยายามปรับพฤติกรรมหลาย ๆ อย่างแล้ว ควรพบแพทย์เพื่อขอคำแนะนำและวินิจฉัยอาการเพื่อทำการรักษาอย่างถูกต้องเหมาะสมต่อไป

ข้อมูลจาก

ผศ. นพ.คมสันต์ เกียรติรุ่งฤทธิ์ 

ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ 

คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี 

มหาวิทยาลัยมหิดล