การใช้เครื่องช็อกไฟฟ้าหัวใจอัตโนมัติ หรือ เออีดี
(Automatic External Defibrillator :AED )
อุปกรณ์ทางการแพทย์ชนิดนี้กำลังแพร่หลายและเป็นที่นิยม มักถูกติดตั้งอยู่ที่โรงพยาบาลในจุดที่มีผู้มาใช้บริการจำนวนมากๆ และในเขตชุมชนต่างๆ เช่น สนามบิน สนามกีฬาห้างสรรพสินค้า ฯลฯ
ปัจจุบันในโรงพยาบาลรามาธิบดีมีการติดตั้งเครื่อง AED อยู่แล้ว 2 ตำแหน่ง คือ บน Sky walk และศูนย์อาหารอาคารวิจัยและสวัสดิการ ในอนาคตจะมีติดตั้งอยู่ทุกอาคาร อุปกรณ์นี้ใครๆก็ใช้ได้ (คล้ายๆ กับถังดับเพลิงที่ทุกคนใช้ได้และต้องใช้เป็น) หลายท่านคงสงสัยแล้วว่า อุปกรณ์นี้คืออะไร นำมาติดตั้งเพื่ออะไร และจะใช้อย่างไร ลองมาศึกษากันดูกันนะคะ จะรู้ว่าง่ายมากทีเดียว
อุปกรณ์ชนิดนี้เรียกว่า เครื่องช็อกไฟฟ้าหัวใจอัตโนมัติ หรือเออีดี (Automatic External Defibrillator :AED ) เป็นอุปกรณ์ที่สามารถ “อ่าน” และ “วิเคราะห์” คลื่นไฟฟ้าหัวใจของผู้ป่วยได้อย่างแม่นยำ รวมทั้งให้รักษาได้ โอกาสที่จะรอดชีวิต ของผู้ป่วยนั้นขึ้นอยู่กับว่า เราสามารถใชเครื่อง AED ร่วมกับ ทำการช่วยฟื้นชีวิต ขั้นพื้นฐานโดยการกดหน้าอกได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพเพียงใด และควรตระหนักไว้ว่าเวลาทุกๆ นาทีที่ผ่านไปนั้นมีค่าอย่างยิ่งต่อการรอดชีวิตของผู้ป่วย
เราจะใช้เครื่องเออีดีในสถานการณ์ใด
- กรณีผู้ป่วยไม่รู้สึกตัว และหมดสติ
- กรณีผู้ป่วยมีอาการแน่นหน้าอก สงสัยว่าโรคหัวใจกำเริบที่ไม่รู้สึกตัว และหมดสติ
- กรณีผู้ป่วยได้รับอุบัติเหตุจากการถูกไฟฟ้าช็อกที่ไม่รู้สึกตัว และหมดสติ
วิธีการใช้เครื่อง AED
(เครื่องอาจมีหลายแบบหลายยี่ห้อ แต่การใช้งานเหมือนกัน)
1. เปิดเครื่อง ในเครื่อง AED บางรุ่นท่านต้องกดปุ่มเปิดเครื่อง ในขณะที่เครื่องบางรุ่นจะทำงานทันทีที่เปิดฝาครอบออก เมื่อเปิดเครื่องแล้วจะมีเสียงบอกให้รู้ว่าท่านต้องทำอย่างไรต่อไปอย่างเป็นขั้นตอน
2. ติดแผ่นนำไฟฟ้า เข้ากับหน้าอกของผู้ป่วย ติดแผ่นนำไฟฟ้าของเครื่องเออีดีเข้ากับหน้าอกของผู้ป่วยให้เรียบร้อย ในกรณีจำเป็นท่านสามารถใช้กรรไกรตัดเสื้อของผู้ป่วยออกก็ได้ กรรไกรนี้จะมีเตรียมไว้ให้ในชุดช่วยชีวิต (กระเป๋า AED) อยู่แล้ว ต้องให้แน่ใจว่าหน้าอกของผู้ป่วยแห้งสนิทดี ไม่เปียกเหงื่อ หรือเปียกน้ำ แผ่นนำไฟฟ้าของเครื่อง AED ต้องติดแนบสนิทกับหน้าอกจริงๆ ถ้าจำเป็นท่านสามารถใช้ผ้าขนหนูซึ่งจะมีเตรียมไว้ให้ในชุดช่วยชีวิต เช็ดหน้าอกของผู้ป่วยให้แห้งเสียก่อน การติดแผ่นนำไฟฟ้าของเครื่อง AED นั้นเริ่มด้วยการลอกแผ่นพลาสติกด้านหลังออก ตำแหน่งติดแผ่นนำไฟฟ้าดูตามรูปที่แสดงไว้ เครื่องบางรุ่นมีรูปแสดงที่ตัวแผ่นนำไฟฟ้า บางรุ่นก็มีรูปแสดงที่ตัวเครื่อง ต้องติดให้แนบสนิทกับหน้าอกของผู้ป่วยด้วยความรวดเร็ว แผ่นหนึ่งติดไว้ที่ใต้กระดูกไหปลาร้าด้านขวา และอีกแผ่นหนึ่งติดไว้ที่ใต้ราวนมซ้ายด้านข้างลำตัว ตรวจดูให้แน่ใจว่าสายไฟฟ้าจากแผ่นนำไฟฟ้าต่อเข้ากับตัวเครื่องเรียบร้อย
3. ให้เครื่อง AED วิเคราะห์คลื่นไฟฟ้าหัวใจ ระหว่างนั้นห้ามสัมผัสถูกตัวผู้ป่วยโดยเด็ดขาด ให้ท่านร้องเตือนดังๆ ว่า “เครื่องกำลังวิเคราะห์คลื่นไฟฟ้าหัวใจ ห้ามแตะต้องตัวผู้ป่วย”เครื่อง AED ส่วนใหญ่จะเริ่มวิเคราะห์คลื่นไฟฟ้าหัวใจทันทีที่ติดแผ่นนำไฟฟ้าเสร็จ เครื่องบางรุ่นต้องให้กดปุ่ม “ANALYZE” ก่อน
4. ห้ามแตะต้องตัวผู้ป่วย ถ้าเครื่อง AED พบว่าคลื่นไฟฟ้าของผู้ป่วยเป็นชนิดที่ต้องการการรักษาด้วยการช็อกไฟฟ้าหัวใจ เครื่องจะบอกให้เรากดปุ่ม “SHOCK” และก่อนที่เราจะกดปุ่ม “SHOCK” ต้องให้แน่ใจว่าไม่มีใครสัมผัสถูกตัวของผู้ป่วย ร้องบอกดังๆ ว่า “คุณถอย ผมถอย และทุกคนถอย” ก่อนกดปุ่ม “SHOCK” ให้มองซ้ำอีกครั้งเป็นการตรวจสอบครั้งสุดท้าย
เมื่อเครื่องบอกว่า ไม่ต้องช็อก หรือ “No shock is needed” หรือ “start CPR” ให้ท่านเปิดเครื่องAED ไว้ก่อนและให้เริ่มช่วยฟื้นชีวิตขั้นพื้นฐานทันที
ทำการกดหน้าอก 30 ครั้ง สลับกับช่วยหายใจ 2 ครั้ง ประมาณ 2 นาที หรือจนกว่าเครื่อง AED จะวิเคราะห์คลื่นไฟฟ้าหัวใจอีกครั้ง แล้วกลับไปยังข้อ 3 และ 4 สำหรับขั้นตอนที่ 1 และ 2 ไม่ควรใช้เวลาเกิน 30 วินาทีและทำการช่วยเหลือรอจนกว่าความช่วยเหลืออื่นๆ จะตามมา
หากท่านใด หรือหน่วยงานใด สนใจต้องการจะฝึกอบรมการช่วยชีวิตและการใช้เครื่องช็อกไฟฟ้หัวใจอัตโนมัติ หรือ AED โปรดติดต่อโครงการปฏิบัติการช่วยฟื้นชีวิต ชั้น 3 อาคารศูนย์อุบัติเหตุและเวชศาสตร์ฉุกเฉิน โทร. 02-201-2305-6 โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย
เอกสารอ้างอิง
1. American Heart Association ; BLS for Healthcare Providers Student Manual, 2011
2. คณะกรรมการมาตรฐานการช่วยชีวิต สมาคมแพทย์โรคหัวใจแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ; สรุปแนวทางปฏิบัติการช่วยชีวิตปี ค.ศ. 2010 (Highlights of the 2010 American Heart Association Guidelines for CPR and ECC), 2555
3. คณะกรรมการปฏิบัติการช่วยฟื้นชีวิต คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ; Manual Heartsaver AED, 2548
4. คณะกรรมการมาตรฐานการช่วยชีวิต สมาคมแพทย์โรคหัวใจแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ; คู่มือเครื่องช็อกไฟฟ้าหัวใจอัตโนมัติ เออีดี ฉบับเรียบเรียงครั้งที่ 1, 2548
ผู้เขียน : อมรรัตน์ ศุภมาศ พยาบาลประจําโครงการปฏิบัติการช่วยฟื้นชีวิต โครงการปฏิบัติการช่วยฟื้นชีวิต
ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
ติดตามข้อมูลสุขภาพเพิ่มเติมได้ที่นี่