การใช้และปัญหาจากยาใกล้ตัว : ทำความรู้จักยาพาราเซตามอล (paracetamol)

ทำความรู้จักยาพาราเซตามอล (paracetamol)

ยาพาราเซตามอล (paracetamol) เป็นยาที่มีฤทธิ์แก้ปวดลดไข้ ที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย สามารถใช้ได้ทั้งเด็ก และผู้ใหญ่ รวมถึงปลอดภัยในหญิงตั้งครรภ์ และหญิงให้นมบุตรเมื่อใช้ในขนาดที่เหมาะสม

รับประทานอย่างไร

ขนาดยาพาราเซตามอลที่เหมาะสมคือ 10 – 15 มิลลิกรัม/กิโลกรัม โดยรับประทานทุก 4-6 ชั่วโมง หรือเมื่อมีอาการ ดังนั้นการรับประทานยาจึงควรให้เหมาะสมกับน้ำหนักตัว

เช่น น้ำหนักตัว 50 กิโลกรัม ควรรับประทานเท่ากับ 500 – 750 มิลลิกรัม (ก็คือพาราเซมอล 500 มิลลิกรัม จำนวน 1 เม็ดนั่นเอง)

เด็กไม่ควรรับประทานติดต่อกันเกิน 5 วัน ผู้ใหญ่ไม่ควรรับประทานติดต่อกันเกิน 10 วันผู้ที่เป็นไข้ (ทั้งเด็กและผู้ใหญ่) ไม่ควรทานติดต่อกันเกิน 3 วัน

การรับประทานยามากเกินไป (overdose) จะเกิดอะไรขึ้น

การได้รับยามากเกินไป ไม่ได้ช่วยให้ได้ผลการรักษามากขึ้น แต่กลับเป็นการทำให้ร่างกายได้รับสารพิษมากขึ้น สำหรับยาพาราเซตามอลหากได้รับเกินขนาด (150 มก./กก. ของน้ำหนักตัว ภายในครั้งเดียว หรือรับประทานต่อเนื่องเกิน 150 มก./กก.ของน้ำหนักตัว ภายใน 1-2 วัน หรือ เกิน 100 มก./กก.ของน้ำหนักตัว ภายใน 3วัน) อาจทำให้มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ซึมลง ความดันลดลง หรือในบางรายที่กินเกินขนาดมากๆ อาจส่งผลให้การทำงานของตับและไตเสียได้

ข้อควรระวังในการใช้ยา

• ผู้ป่วยโรคตับไม่ควรใช้ยา
• ผู้ที่ดื่มเหล้าเป็นประจำ อาจเกิดพิษต่อตับจากยาได้มากขึ้น
• ผู้ที่แพ้ยาพาราเซตามอลเกิดผื่น คัน แดง หรือมีไข้ ควรหยุดใช้ยาทันทีและรีบไปพบแพทย์

ยา paracetamol ที่มีจำหน่ายในประเทศไทย

ในประเทศไทยมียาพาราเซตามอลหลากหลายยี่ห้อ มีทั้งยาน้ำสำหรับเด็ก ยาเม็ด และยาเม็ดรวมแก้ไข้หวัดที่มีตัวยาพาราเซตามอลผสมอยู่ เนื่องจากเป็นยาที่ผู้คนหาซื้อได้ง่าย และส่วนมากมักซื้อทานเอง จึงควรทำความรู้จักยาเพื่อเลือกใช้ให้เหมาะสม และไม่ให้เกิดการรับประทานซ้ำซ้อน ซึ่งรายการมีดังแสดงต่อไปนี้

ยาน้ำสำหรับเด็ก มีความเข้มข้นต่างๆ ดังนี้ แบบหยด มีตัวยา 60มก./0.6 มล. หรือ 80 มก./0.8 มล. เหมาะกับเด็กอ่อนน้ำหนักตัวไม่ถึง 10 กก.(อายุไม่ถึง 1 ปี) แบบยาน้ำเชื่อม มีตัวยา 120, 125มก./ช้อนชา เหมาะกับเด็กน้ำหนักตัว 12 – 15 กก. (อายุน้อยกว่า 2 ปี) แบบยาน้ำเชื่อม มีตัวยา 160 มก./ช้อนชา เหมาะกับเด็กน้ำหนักตัว 16 –     24     กก. (อายุประมาณ 3-7ปี) แบบยาน้ำเชื่อม มีตัวยา 250 มก./ช้อนชา เหมาะกับเด็ก น้ำ หนักตัว 25-40 กก. (อายุประมาณ 8-10ปี) **ทั้งนี้ให้คิดตามน้ำหนักตัวของเด็กแต่ละคน เพราะบางทีเด็กที่อายุน้อย อาจน้ำหนักตัวมาก ซึ่งการกินยาในความเข้มข้นน้อยเพียง 1 ช้อนชา อาจไม่สารมารถรักษาอาการได้ดังนั้นให้คำนวณขนาดยาให้ได้ประมาณ 10 – 15 มก./กก. ของน้ำหนักตัวเด็ก

 

ยาเม็ดสำหรับผู้ใหญ่ และเด็กที่สามารถทานยาเม็ดได้และมีน้ำหนักตัว 40 กก. ขึ้นไป มีความเข้มข้นต่างๆ ดังนี้ ยาเม็ดขนาด325 มก./เม็ด จำนวนเม็ดที่รับประทานให้คำนวณตามน้ำหนักตัว โดยให้ 10 – 15 มก./กก. ยาเม็ดขนาด500 มก./เม็ด จำนวนเม็ดที่รับประทานให้คำนวณตามน้ำหนักตัว โดยให้ 10 – 15 มก./กก. ยาเม็ดขนาด650 มก./เม็ด เป็นยาที่ออกฤทธิ์ยาว 8 ชั่วโมง เพราะฉะนั้นให้ทานทุก 8 ชั่วโมง โดยจำนวนเม็ดที่รับประทานให้คำนวณตามน้ำหนักตัว โดยให้ 10 – 15 มก./กก.

 

ยาเม็ดรวมแก้ไข้หวัดที่มีตัวยาพาราเซตามอลผสมอยู่ ได้แก่ ยาเม็ดDecolgen® ประกอบด้วยParacetamol 500มก. ยาลดน้ำมูก chlorpheniramine maleate 2มก. ยาเม็ดDecolgenPrin® ประกอบด้วยParacetamol 500 มก. ยาลดน้ำมูก chlorpheniramine maleate 2มก. ยาแก้คัดจมูก phenylephrine HCl 10มก. ยาเม็ดTiffy® ประกอบด้วย Paracetamol 500 มก. ยาลดน้ำมูก chlorpheniramine maleate 2มก. ยาเม็ดTiffyDey® ประกอบด้วย Paracetamol500มก. ยาลดน้ำมูก chlorpheniramine maleate 2มก. ยาแก้คัดจมูก phenylephrine HCl 7.5มก.

 

ปัญหาที่พบได้จากการใช้ยา

• ลืมรับทานยาต้องทำอย่างไร

ให้ทานทันทีที่นึกได้ และทานเม็ดต่อไปหลังจากนั้น 4 – 6 ชั่วโมง โดยไม่ต้องทานทีเดียว 2 เท่า

เพื่อชดเชยที่ลืม

• ได้รับยาในขนาดที่ไม่เหมาะสม

ตัวอย่างที่ 1: ผู้ปกครองมีลูก 2 คน อายุ 4ปี และ 9ปี ทั้ง 2คน มีอาการปวดหัว ตัวร้อนพร้อมๆกัน จึงซื้อยาน้ำพาราเซตามอลสีชมพูมา 1 ขวด โดยให้ลูกทั้ง 2 คนทานในปริมาณ 1 ช้อนชาเท่ากัน

จากตัวอย่างนี้ยาน้ำพาราเซตามอลสีชมพู (รสสตรอเบอร์รี่) มีตัวยาพาราเซตามอล250 มก./ช้อนชา การให้ยานี้แก้เด็ก 4 ปี จะทำให้เด็กได้ยาในปริมาณที่มากเกินไปและหากรับประทานติดต่อกันหลายวันอาจส่งผลให้เกิดพิษต่อตับของเด็กได้ ตัวอย่างที่ 2: หมอจ่ายยายาน้ำพาราเซตามอลเป็นรสส้ม แต่ลูกไม่ชอบรสชาติ จึงไปซื้อเองที่ร้านยาเป็นรสสตรอเบอรี่

จากตัวอย่างนี้ จะเห็นว่าลักษณะยาเหมือนกัน แต่ปริมาณยาในแต่ละสูตรไม่เท่ากัน โดยยาน้ำพาราเซตามอลรสสตรอเบอร์รี่มีตัวยาพาราเซตามอล250 มก./ช้อนชาส่วนยาน้ำพาราเซตามอลรสส้มมีตัวยาพาราเซตามอล120มก./ช้อนชาดังนั้นการทานในปริมาณเท่ากัน เด็กก็ได้รับปริมาณของตัวยาไม่เท่ากัน

• ทานยาซ้ำซ้อนโดยไม่รู้ตัว

มักเกิดเมื่อผู้ป่วยซื้อยาแก้ไข้หวัดแบบเม็ดรวม เช่น Decolgen®หรือ Tiffy®มาทาน และทานพาราเซตามอลร่วมด้วย โดยที่ไม่รู้ว่าในยาเม็ดรวมนั้นก็มียาพาราเซตามอลอยู่แล้ว ดังนั้นจึงทำให้ผู้ป่วยได้รับยามากเกินความจำเป็น และอาจเพิ่มโอกาสเกิดพิษจากการใช้ยาได้

หลังจากรู้จักยาพาราเซตามอลทั้งหมดแล้ว เราควรเลือกใช้ยาให้ถูกต้องเหมาะสมเพื่อให้เกิดความปลอดภัยในการใช้ยา “โรคหาย พิษภัยไม่มี” นะคะ☺

สิ่งใดก็ตามล้วนมีพิษ แม้กระทั่งน้ำบริสุทธิ์ มันขึ้นอยู่กับว่าเรากินมากกินน้อย

-Paracelsus-

เอกสารอ้างอิง:

1. Erwin K, Steven K, Rivard R, Teri H, Ranee M, Wendy L, et al. Drug fact and comparison. 53rd ed. St. Louis, USA; 1999. p.1449-55
2. เภสัชกรสมเฮง นรเศรษฐีกุล. ยาแก้ปวดลดไข้. คู่มือประกอบการฝึกปฏิบัติงานเภสัชกรรมชุมชน. กรุงเทพมหานคร; 2556. หน้า1-3
3. Paracetamol 500mg tablets [online]. 2014 [cited 2014 Jul 1] Available from: http://www.medicines.org.uk/emc/medicine/18127/PIL
4. Leong WF, Judi C, Leean JA, Ghia T, Corazon SH, Zharmaine JN. Tiffy [online]. 2014[cited 2014 Jun 29] Available from: http://www.mims.com/Thailand/drug/info/Tiffy/tiffy%20tablet-tiffy%20dey-...
5. Leong WF, Judi C, Leean JA, Ghia T, Corazon SH, Zharmaine JN. Decolgen [online]. 2014[cited 2014 Jun 29] Available from: http://www.mims.com/Thailand/drug/info/Decolgen/decolgen-decolgen%20prin...