การใช้และปัญหาจากยาใกล้ตัว : ทำความรู้จักยาปฏิชีวนะ | คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

ทำความรู้จักยาปฏิชีวนะ

“ยาปฏิชีวนะ” หรือ “ยาฆ่าเชื้อ” เป็นยาที่สังเคราะห์ได้จากสิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก อาทิเช่น แบคทีเรีย รา เป็นต้น หรือสังเคราะห์ได้จากกระบวนทางเคมี ซึ่งมีความสามารถในการยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อโรค และในที่สุดเชื้อโรคเหล่านั้นก็ตาย

รับประทานอย่างไร

ยาปฏิชีวนะควรรับประทานติดต่อกันจนหมด แม้อาการจะดีขึ้นแล้ว นั่นเพราะอาการที่ดีขึ้น ไม่ได้หมายความว่าเชื้อโรคในร่างกายจะหมดไป การหยุดรับประทานยาจะทำให้เชื้อโรคที่ยังมีชีวิตอยู่พัฒนาเกิดเป็นเชื้อที่ดื้อยาต่อไปได้ดังนั้นควรรับประทานยาปฏิชีวนะติดต่อกันจนหมดตามที่แพทย์สั่ง

ยาปฏิชีวนะที่ห้ามรับประทานร่วมกับนม หรือ ยาลดกรด

ยาปฏิชีวนะที่ห้ามรับประทานร่วมกับนม หรือยาลดกรด ได้แก่ ยาปฏิชีวนะกลุ่ม fluoroquinolone เช่น ยา norfloxacin, ciprofloxacing เป็นต้น และยาปฏิชีวนะกลุ่ม tetracycline ห้ามรับประทานร่วมกับนม โยเกิร์ตหรือยาลดกรด เพราะยาสามารถเกิดสารประกอบเชิงซ้อนกับประจุบวกของธาตุแคลเซียม แมกนีเซียม อลูมิเนียม ทำให้ยาดูดซึมได้ลดลง ระดับยาในเลือดไม่เพียงพอในการรักษา

การรับประทานยาปฏิชีวนะ ก่อน/หลังรับประทานอาหาร

ยาปฏิชีวนะที่ต้องรับประทานก่อนอาหาร ได้แก่ ยา dicloxacillin, cloxacillin และ roxithromycin ทั้งนี้เพราะยาเหล่านี้สามารถดูดซึมได้ดีขณะท้องว่าง และอาหารมีผลต่อการดูดซึมของยาทำให้การดูดซึมของยาลดลง

เมื่อรับประทานยาปฏิชีวนะกลุ่มซัลฟา ควรดื่มน้ำตามมากๆ

เพราะยาปฏิชีวนะกลุ่มซัลฟา เช่น ยา sulfonamide, sulfamethoxazone มีความเป็นกรดอ่อนๆ ซึ่งจะละลายได้ดีในด่าง แต่ปัสสาวะของคนเรามีคุณสมบัติเป็นกรดอ่อนๆ ซึ่งยาส่วนใหญ่ถูกขับออกทางไต ดังนั้นยาจึงละลายได้น้อยและอาจตกตะกอนที่ไตได้ ดังนั้นควรดื่มน้ำตามมากๆหลังรับประทานยาเพื่อป้องกันการตกตะกอนที่ไต

กลุ่มของยาปฏิชีวนะชนิดรับประทาน ที่ควรรู้จัก

กลุ่ม Penicillins Penicillin V Cloxacillin Dicloxacillin Amoxicillin Amoxicillin/potassium clavulanate		กลุ่ม Cephalosporins Cephalexin Cefaclor Cefdinir Cefixime Ceftibuten

กลุ่ม Fluoroquinolones Norfloxacin Ciprofloxacin Ofloxacin		กลุ่ม Tetracyclines Tetracycline Doxycycline

กลุ่ม Macrolides Clarithromycin Azithromycin Roxithromycin Midecamycin Erythromycin		กลุ่มยา Sulfonamide Sulfadiazine Sulfasalazine Sulfamethoxazole Trimethoprim/sulfamethoxazole

กลุ่มยา Aminoglycosides kanamycin		กลุ่มยา Lincosamides Clindamycin Lincomycin

ปัญหาที่พบได้จากการใช้ยา

หากลืมรับประทานควรทำอย่างไร

หากลืมรับประทานให้รับประทานทันทีที่นึกได้ หรือรับประทานมื้อถัดไป ไม่ควรรับประทานยาเพิ่มเป็น 2 เท่า หรือปรับขนาดยาด้วยตัวเอง

การรับประทานยาเกินขนาด (Overdose) จะเกิดอะไรขึ้น

การได้รับยาเกินขนาดจะต้องได้รับยาในปริมาณมากๆ ถึงจะเกิดพิษ ซึ่งพิษที่เกิดขึ้น มีลักษณะอาการที่แตกต่างกัน เช่น ยาปฏิชีวนะกลุ่ม penicillins และ cephalosporins อาการพิษที่เกิดขึ้นคืออาการกระวนกระวาย สับสน ประสาทหลอน และเกิดอาการชักได้ สำหรับยากลุ่ม fluoquinolones มีการรายงานว่าทำให้เกิดไตวายได้ และยากลุ่ม aminoglycosides จะทำให้เกิดความพิษต่อระบบไต หู และระบบประสาทได้

สิ่งใดก็ตามล้วนมีพิษ แม้กระทั่งน้ำบริสุทธิ์ มันขึ้นอยู่กับว่าเรากินมากกินน้อย

-Paracelsus-

เอกสารอ้างอิง

Chambers HF. Sande MA. Antimicrobial Agent. In:Hardman JG. Limbird LE, editors. Good man & Gilman’s the pharmacological basis of therapeutics. 9thed. Philadelphia:McGraw-Hhill;1996.p.1029-101
Erwin K, Steven K, Rivard R, Teri H, Ranee M, Wendy L, et al. Drug fact and comparison. 53rd ed. St. Louis, USA; 1999. p.2181-400
Leong WF, Judi C, Leean JA, Ghia T, Corazon SH, Zharmaine JN. Mims. 128thed.Thailand;2012.
Anresco Labs [online]. 2013[cited 2014 Jun 29] Available from: http://www.drugs.com/pro/dicloxacillin.html