วันที่: 19 พฤษภาคม 2560
เวลา: 13.00-15.30 น.
สถานที่: ห้อง 816 ชั้น 8 อาคารเรียนและปฏิบัติการรวมด้านการแพทย์และโรงเรียนพยาบาลรามาธิบดี
หัวข้อการประชุม: "การฝังเข็มรักษาโรคปวดกล้ามเนื้อและเส้นเอ็นชนิดเฉียบพลัน สำหรับกลุ่มอาการ Tennis Elbow, Frozen Shoulder, Migrain, Neck Pain, Acute Lumbar Sprain และกรณีศึกษา"
วิทยากร:
1. พจ.ชาญชล หลินชาญธรา (ให้ความรู้การฝังเข็มรักษาโรค)
2. พจ.มยุรี อาสาวดีรส (ให้ความรู้กรณีศึกษา)
สรุปสาระสำคัญ
จุดอาซื่อ หมายถึง จุดที่มีอาการปวด มีความสำคัญในการใช้เพื่อรักษาการบาดเจ็บของเนื้อเยื่ออ่อน เมื่อกดจุดอาซื่อ ผู้ป่วยอาจรู้สึกเจ็บมากขึ้นหรือมีอาการปรากฏชัดขึ้นมา โดยทั่วไปมักอยู่บริเวณร่องกลางเส้นเอ็นกล้ามเนื้อมัดเดียวกันใกล้กับจุดอาซื่อ หรือจุดอันที่อยู่ใกล้กล้ามเนื้อนั้น (จุดต้นและจุดปลายของกล้ามเนื้อ จุดสูงสุดของกล้ามเนื้อหน้าท้อง หลังจากกดจุดนี้ จุดปวดเดิมจะค่อยๆบรรเทา หรือหายไปได้ เรียกจุดนี้ว่า จุดอาซื่อ) ในหลักของการรักษาโรคทั่วไปจะใช้การฝังเข็มร่วมกับทุยหนา จะเรียกวิธีดังกล่าวนี้ว่า “การรักษาโดยเคลื่อนไหวที่จุดกดเจ็บ” โดยการหาจุดกดเจ็บนั้น ต้องใช้มือกดเพื่อระบุจุดที่แน่นอนให้ผู้ป่วยโดยการให้ขยับร่างกาย หากขยับแล้วอาการปวดของผู้ป่วยบรรเทาลงหรือหายไปให้เลือกใช้จุดนั้น
วิธีการรักษาโดยเคลื่อนไหวที่จุดกดเจ็บ
1) วิธีเข้าเข็ม โดยให้เข้าเข็มอย่างรวดเร็ว หลังจากเข็มผ่านผิวหนังให้เข้าเข็มอย่างช้า ๆ
2) เทคนิคมือ หลังจากเข้าเข็มและหมุนเข็ม เพื่อให้มือมีความรู้สึกถึงด้านบนของเข็มเมื่อมือมีความรู้สึกว่าเข็มว่างโล่ง จากนั้นนำปลายเข็มกลับขึ้นมาที่จุดเดิมจากนั้นใช้การฝังแบบเข็มยึดติด เพื่อรักษาความรู้สึกของเข็มไว้
3) ระดับความลึกในการเข้าเข็ม ประมาณ 1.5 ชุ่น
4) ขอบเขตการกระตุ้น เลือกใช้จุดเหอกู่ เพื่อเพิ่มขอบเขตการกระตุ้น
5) การเคลื่อนไหว นำเข็มเข้าใต้ผิวหนัง ให้ผู้ป่วยขยับฝั่งที่มีพยาธิสภาพ ในขณะเดียวกันก็กดที่จุดอาซื่อของผู้ป่วย เข้าเข็มเพื่อทดสอบว่าอาการปวดบรรเทาลงหรือไม่ หรือบางครั้งอาจใช้การรักษาทุยหนาร่วมด้วย เพื่อกระตุ้นเส้นลมปราณรอบ ๆ จุด
อาการปวดเอวเฉียบพลัน
สาเหตุการเกิดโรค : เมื่อขยับเอวปกติ แล้วเอวเกิดอาการปวดรุนแรง ขยับไปมาลำบากหรือเรียกอีกอย่างว่าเอวเคล็ด
อาการทางคลินิก : ปวดเอวข้างเดียวหรือสองข้างอย่างรุนแรง ขยับลำบาก หรือมีอาการปวดดึงรั้งไปยังบริเวณสะโพก ต้นขาด้านหลัง ตรวจสอบจากกล้ามเนื้อที่ได้รับความเสียหายจะมีการกระตุกอย่างชัดเจน กดและเคาะเจ็บ
การรักษาอาการปวดเอวเฉียบพลัน
1) การใช้จุดกระตุ้น : ใช้จุดใกล้บริเวณนั้น หรือจุดที่อยู่ในเส้นลมปราณที่ผ่านบริเวณนั้น จุดโฮ่วซี จุด เหว่ยจง (ช่วยระบาย) จุดต้าฉางซู จุดเซิ่นซู หัตถการ : จุดโฮ่วซีปักตรงลึก 1 ชุ่น หัตถการเหนียนจ่วนแบบระบาย จากนั้นให้ผู้ป่วยขยับเอวไปมา จนกว่าอาการปวดจะบรรเทา จุดเหว่ยจงปักตรงลึก 1 ชุ่น ให้มีความรู้สึกเหมือนไฟช็อต จุดต้าฉางซู จุดเซิ่นซูปักตรงลึก 1.5-2 ชุ่น ให้ความรู้สึกของเข็มวิ่งลงด้านล่าง
2) วิธีใช้จุดกดเจ็บ : ให้ผู้ป่วยขยับเอว เพื่อหาจุดอาซื่อให้พบ และให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าที่เจ็บที่สุด ปักเข็ม ตรง 1.5-2 ชุ่น ทำการกระตุ้นแบบนกกระจอกจิก แบบระบายในขณะเดียวกันก็ให้ผู้ป่วยขยับเอว จนอาการปวดบรรเทาลง
3) การกระตุ้นจุดพิเศษ : จุดเยาท่งเตี่ยน เลือกตรงข้ามกับพยาธิสภาพ ปักเข็มตรง 0.5-0.8 ชุ่น ทำ หัตถการถีชาเหนียนจ่วนแบบระบาย จุดเหรินจง จุดกลางระหว่างร่องจมูกกับปาก ปักลึก 0.3 ชุ่น กระตุ้นเข็ม ระบายแบบนกกระจอกจิก จนกว่าอาการปวดเอวจะบรรเทาลง
4) หาจุดอาซื่อที่กระดูกสันหลังช่วง L4 ที่เมื่อกดลงแล้วอาการปวดเอวบรรเทาลง เลือกใช้จุดนั้นในการ ฝังเข็มเพื่ออาการปวดบรรเทา
5) การกระตุ้นด้วยการเจาะปล่อยเลือด: ปล่อยเลือดที่จุดเฉวียนจง ; ปล่อยเลือดที่จุดเฉวียนจู๋ ; ปล่อยเลือดที่จุดกดเจ็บ
เอ็นกล้ามเนื้อข้อศอกอักเสบ (Tennis Elbow)
สาเหตุการเกิดโรค : Lateral epicondyle of humorous, head of radius, Lateral epicondylitis ในทางแพทย์จีนจัดเป็น “โจ่วหลาว” หรือ “โจ่วท่ง”
1) ปัจจัยภายใน : เอ็นและกระดูกใช้งานหนักเกินไป
2) ปัจจัยภายใน : ชี่และเลือดพร่อง ลมเย็นและความชื้นอุดกั้นเส้นลมปราณ เมื่อไหลเวียนไม่สะดวกจึงเกิดการปวด อาการทางคลินิก : ปวดข้อศอกด้านนอก หรือปวดร้าวไปยังต้นแขนด้านบนหรือด้านหน้า ปวดตลอดเวลา ยิ่งใช้งานยิ่งปวด หรือปวดหนักตอนกลางคืนจนนอนไม่หลับ
การรักษาเอ็นกล้ามเนื้อข้อศอกอักเสบ :
1) การฝังเข็มกระตุ้น : จุดชวีฉือ จุดโจ่วเหลียว จุดโส่วซานหลี่ จุดเห่อกู่ จุดกดเจ็บ วิธีการกระตุ้น วิธีโท่วเข็ม ฝังกระตุ้นจุดเห่อกู่ ทำหัตถการบำรุงสลับกับระบาย สามารถเพิ่มการรมยา การครอบแก้ว หรือเจาะปล่อยเลือดร่วมกับครอบแก้ว
2) วิธีใช้จุดกดเจ็บ : จุดโส่วซานหลี่ลงมาด้านหน้า 1 ชุ่น จุดโส่วอู๋หลี่ลงไปด้านหลัง 1 ชุ่น
3) การปักเข็มไฟ : รนไฟที่ตัวเข็มให้แดง เข้าเข็มอย่างรวดเร็ว ลึก 0.1-0.3 ชุ่น ปวดเอวเฉียบพลันทำ การรักษาวันละ 1 ครั้ง ปวดเอวเรื้อรัง 3-5 วันต่อครั้ง ร่วมกับการครอบแก้วและเจาะปล่อยเลือด
ภาวะข้อไหล่ติด (Frozen shoulder)
สาเหตุการเกิดโรค : เรียกอีกชื่อว่า Frozen shoulder , คือเนื้อเยื้ออ่อนบริเวณรอบๆหัวไหล่ได้รับความเสียหาย ได้แก่ กล้ามเนื้อ supraspinatus, กล้ามเนื้อ Infraspinatus, กล้ามเนื้อ Teres major และ Teres minor, กล้ามเนื้อ Triceps, กล้ามเนื้อ Subscapularis เป็นต้น แพทย์จีนจัดเป็น “ปี้เจิ้ง” หรือ “เจียนปี้”
1) ปัจจัยภายใน : อายุมากร่างกายถดถอย ชี่และเลือดพร่อง เส้นเอ็นไม่ได้รับการบำรุง
2) ปัจจัยภายนอก : ลมเย็นชื้นเข้าบริเวณหัวไหล่ , เกิดเป็นเส้นลมปราณถูกดึงรั้ง Supraspinious เป็นต้น
การตรวจ : ตำแหน่งจุดกดเจ็บจะอยู่ระหว่างร่อง, ปุ่มกระดูก, ใกล้กับจุดปี้น่าว จุดน่าวซู จุดเทียนจง จุดเจียนเจิน
อาการทางคลินิก :
ระยะต้น ปวดหัวไหล่ ขยับไปมาไม่สะดวก รู้สึกแข็งๆ มีปวดร้าวมาที่ต้นคอบ่าและมือ การรับรู้ความรู้สึกปกติ
ระยะกลาง ข้อหัวไหล่ขยับช้างานลำบาก เช่น หมุนออกด้านนอก ยกแขนขั้นอาการปวดยิ่งเพิ่มขึ้น ไม่สามารถหวีผมได้ ถอดเสื้อหรือแตะที่หลังได้
ระยะท้าย พบว่ากล้ามเนื้อของผู้ป่วยเริ่มฝ่อ x-ray พบกระดูกเริ่มบางหรือกระดูกต้นแขนยกสูงขึ้น
การรักษาไหล่ติด :
1) การกระตุ้นจุด : เส้นลมปราณที่วิ่งผ่านบริเวณหัวไหล่ 1. เส้นลมปราณมือไท่อินปอดผ่านบริเวณไหล่ด้านหน้า (จุดเซี่ยไป๋) 2. เส้นลมปราณมือลำไส้ใหญ่วิ่งผ่านข้อหัวไหล่ด้านนอก (จุดปี้หนาว) 3. เส้นลมปราณมือไท่หยางซานเจียววิ่งผ่านข้อหัวไหล่ด้านหลัง (จุดเจียนเหลียว) 4. เส้นลมปราณมือลำไส้เล็กผ่านข้อหัวไหล่ด้านหลังจนถึงกระดูกสะบัก (จุดเจียนเจิน จุดหนาวซู จุดเทียนจง) การฝังเข็มกระตุ้น : จุดเจียนอวี๋ จุดน่าวชู จุดเจียนเหลียว จุดกดเจ็บ จุดเจียนเจียน จุดเทียนจง จุดจวี๋กู๋ การกระตุ้นจุดบริเวณหัวไหล่ให้ฝังลึกหรือฝังโท่ว หรือกระตุ้นจุดเหอกู่ ให้เต๋อชี่ ฝังกระตุ้นทุกวัน ครอบแก้ว 4-7 วัน/ครั้ง
2) การใช้เข็มยาวกระตุ้น : ปักจุดเจียนอวี๋โท่วไปจุดเจียนเจิน จุดเถียวโถ่งปักโท่วไปจุดเฉิงซาน ปักจุดชวีฉือ โท่วไปจุดโส่วซานหลี่
3) วิธีใช้จุดกดเจ็บ : ข้างในด้านบนจุดเทียนจง, รอบๆจุดเจียนเจิน ด้านล่างกล้ามเนื้อไบเซป 1/3 ส่วน ใกล้กับจุดตัดกล้ามเนื้อ, หาจุดกดเจ็บใกล้ ๆ จุดชวีหยวน กระตุ้นเพื่อหยุดอาการปวด
4) การปักเข็มไฟ : รนไฟที่ตัวเข็มให้แดง เข้าเข็มอย่างรวดเร็ว ลึก 0.5-1 ขุ่น หากปวดเฉียบพลันรักษาวันละ 1 ครั้ง ปวดเอวเรื้อรัง รักษา 3-5 วัน/ครั้ง
5) วิเคราะห์แบ่งระยะการรักษา :
ระยะต้น : ฝังเข็มกระตุ้น + รมยา/นวดทุยหนา
ระยะกลาง : ฝังเข็มกระตุ้น + เจาะปล่อยเลือด
ระยะท้าย : ฝังเข็ม + รมยา + เจาะปล่อยเลือดร่วมกับครอบแก้ว
Case Conference (กรณีศึกษา)
กรณีศึกษาที่ 1 : Frozen shoulder ผู้ป่วยหญิงไทย อายุ 41 ปี มาด้วยอาการปวดไหล่ข้างขวา 2 วัน, ยกไหล่ไม่ขึ้น, ปวดมากขึ้นก่อนฝังเข็มครึ่งวัน, ไม่มีอาการชา, ไม่มีอุบัติเหตุ
การรักษา : ฝังเข็ม ร่วมกับโคมร้อน 1.จุดไกล Tiaokou Lt ตรงข้ามกับข้างที่มีพยาธิสภาพ 2.จุดใกล้ Taijian หลังฝังเข็มวันต่อมาอาการปวดลดลง
Acupuncture point : Taijian , JianYu , BiNao , Quchi , Tiaokou (Lt)
กรณีศึกษาที่ 2 : Migraine + Back pain ผู้ป่วยหญิงไทย อายุ 37 ปี มาด้วยอาการปวดศีรษะ ปวดท้ายทอย 2 วัน, อาเจียน, เกร็งต้นคอและไหล่
การรักษา: ฝังเข็ม, ครอบแก้ว, กระตุ้นไฟฟ้า
Acupuncture point : รักษาทั้งจุดปวดต้นคอ, ปวดศีรษะ, ปวดหลัง : Fengchi ,C5 Jiajixue, Jianwaishu, Tianzonh, Xinshu, Shenshu, Dachangshu, Weizhong Frozen shoulder
กรณีศึกษาที่ 3 : Frozen shoulder ผู้ป่วยหญิงไทย อายุ 50 ปี มาด้วยอาการปวดไหล่ข้าง Lt
การรักษา : ฝังเข็ม
Acupuncture point : Tiaokou Tou Chengsan, Fan Arshixue, Quchi , Jian san zhen (Jianyu,Jianliao,Jianzhen)
เทคนิค : ให้ผู้ป่วยยกไหล่ขึ้นเล็กน้อย หาจุดกดเจ็บเพื่อเข้าเข็มจากนั้นให้ ผู้ป่วยขยับไหล่ขึ้นสูงกว่าเดิมเล็กน้อย ทำซ้ำอีก 2 ครั้ง อาการปวดจะลดลงหรือหายไป
กรณีศึกษาที่ 4 : Frozen shoulder ผู้ป่วยหญิงไทย อายุ 45 ปี ปวดไหล่ข้าง Lt ยกไหล่ไม่ขึ้น ประมาณ 2 วัน เป็น ๆ หาย ๆ
การรักษา : ฝังเข็มร่วมกับการเคลื่อนไหวหาจุดกดเจ็บ โดยหาจุดใกล้ก่อน
Acupuncture point : Arshixue, Jian san zhen
กรณีศึกษาที่ 5 : Tennis Elbow ผู้ป่วยหญิงไทย อายุ 41 ปี ปวดศอกข้างขวา ประมาณ 1 สัปดาห์
การรักษา : ฝังเข็มพร้อมเคลื่อนไหว
Acupuncture point : Arshixue, Jiang jia, Tianzhong, Feng chi
กรณีศึกษา 6 : Tennis Elbow ผู้ป่วยหญิงชายชาวต่างชาติ อายุ 55 ปี ปวดข้อศอกข้างขวาเป็น ๆ หาย ๆ ประมาณ 1 เดือน ปวดมาก 2 วัน
การรักษา : ฝังเข็มพร้อมเคลื่อนไหว + ครอบแก้ว
Acupuncture point : Arshixue, Qnidri
การรมยา การใช้โกฐจุฬารำพายปักที่ปลายเข็ม เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีความเย็น ความชื้นสะสมในร่างกายหลักการคือการใช้ความร้อนจะช่วยกระตุ้นลมปราณให้กระจายเร็ว ซึ่งประสิทธิผลการรักษาจะดีกว่าการส่องด้วยความร้อน