คลินิกใส่สายให้อาหารทางหน้าท้อง
Percutaneous Endoscopic Gastrostomy (PEG)
ศูนย์ส่องกล้องระบบทางเดินอาหารและห้องปฏิบัติการประสาททางเดินอาหารและการเคลื่อนไหว เปิดให้บริการคลินิกใส่สายให้อาหารทางหน้าท้อง Percutaneous Endoscopic Gastrostomy (PEG) เมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม 2562 ซึ่งให้บริการผู้ป่วยที่มีข้อบ่งชี้ในการใส่สายอาหารทางหน้าท้อง โดยมีการใช้หลักการป้องกันโรค Prophylaxis เพื่อป้องกันภาวะบกพร่องทางโภชนาการในผู้ป่วยที่มีพยาธิสภาพ หรือข้อจำกัดในการรับประทานอาหารด้วยตนเอง ทำให้การรักษาสามารถดำเนินได้ครบถ้วนส่งผลที่ดีในการรักษา
สายให้อาหารทางหน้าท้อง คืออะไร
Percutaneous Endoscopic Gastrostomy (PEG) คือ การใส่สายอาหารทางหน้าท้องโดยใช้กล้องส่องกระเพาะอาหารใส่เข้าทางปากผ่านหลอดอาหารเข้าสู่กระเพาะอาหารแล้วเจาะผนังหน้าท้องเพื่อใส่สายอาหาร วิธีการนีี้ง่ายสะดวก ปลอดภัย โดยใช้ยาระงับความรู้สึกเพียงเล็กน้อย การใส่สายอาหารทางหน้าท้อง เป็นการให้อาหารกับผู้ป่วยในระยะยาวและได้รับสารอาหารอย่างเพียงพอ
ผู้ป่วยที่ใส่สายให้อาหารทางหน้าท้องส่วนใหญ่ มีพยาธิสภาพของโรคบริเวณช่องปาก ลำคอ และหลอดอาหาร บางรายเป็นผู้ป่วยที่มีพยาธิสภาพทางสมอง ดังนั้นการส่งต่อผู้ป่วยเพื่อปรึกษาหรือพบแพทย์เฉพาะทางระบบทางเดินอาหาร เพื่อให้ได้รับการวางแผนและดูแลการใส่สายให้อาหารทางห้าท้องอย่างถูกต้อง จะใช้เวลาประมาณ 8 ชั่วโมงในการพบแพทย์เพื่อกำหนด วัดนัดทำหัตถการ การจองเตียงนอน และการเตรียมผู้ป่วยก่อนทำหัตถการ
ดังนั้น ทางศูนย์ส่องกล้องระบบทางเดินอาหารและห้องปฏิบัติการประสาททางเดินอาหารและการเคลื่อนไหว จึงริเริ่มเปิดการให้บริการแบบเบ็ดเสร็จ ณ จุดเดียว One-Stop Service ประสานกับสหสาขาวิชาชีพ เช่น Nutrition, หน่วยพยาบาลเยี่ยมบ้าน เป็นต้น เพื่อลดขั้นตอนการติดต่อให้รวมเร็วขึ้น มีการให้ความรู้ และเพิ่มทักษะในการดูแลตนเองของผู้ป่วยและญาติก่อนได้รับการใส่สายให้อาหารทางหน้าท้องและการดูแลอย่างต่อเนื่องที่บ้าน เพื่อลดระยะเวลาในการนอนโรงพยาบาล
วิธีการทำความสะอาดแผล
- ล้างมือให้สะอาดและเช็ดให้แห้ง
- ในระยะ 1-2 สัปดาห์แรกหลังใส่สายให้อาหารทางหน้าท้อง ควรทำความสะอาดแผลทุกวันด้วยวิธีปราศจากเชื้อ โดยใช้น้ำยาเช็ดแผล 2% Chlorhexidine และปิดผ้าก๊อซปราศจากเชื้อ ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์หรือพยาบาลผู้ดูแลอย่างเคร่งครัด
- ในระยะต่อมาเมื่อแผลหายติดดี ไม่มีอาการอักเสบบวมแดง ควรปฏิบัติ ดังนี้
- ก่อนอาบน้ำให้ปิดปลายสายให้อาหารให้สนิท เอาผ้าก๊อซออก ทำความสะอาดแผลโดยใช้น้ำเกลือหรือน้ำต้มสุกที่เย็นแล้ว เช็ดทำความสะอาดและเช็ดให้แห้งทันที
การดูแลแผลบริเวณรอบสายให้อาหารทางหน้าท้อง
- อุปกรณ์
- 2% Chlorhexidine
- ชุดทำแผลที่ปราศจากเชื้อ (Set-Dressing)
- พลาสเตอร์
- ภาชนะสำหรับทิ้ง
ลักษณะแผลที่ควรระวัง
- มั่นสังเกตอาการบวมแดงและรอบๆ สาย ซึ่งเป็นอาการบ่งบอกถึงการติดเชื้อ
- หากมีตุ่มหนาๆ ขึ้นบริเวณรอบๆ สายทำให้มีเลือดหรือสารคัดหลั่งซึมออกมาได้ให้ติดต่อแจ้งอาการพยาบาลประจำศูนย์ส่องกล้องฯ 02-201-4461 ถึง 2 ในเวลาราชการ
- ในกรณีที่สายให้อาหารทางหน้าท้องหลุด ปิดแผลด้วยผ้าก๊อซสะอาดและติดต่อพบแพทย์ใกล้บ้านภายใน 4 ถึง 6 ชั่วโมง
ชนิดของอาหารที่ให้ทางสายอาหารทางหน้าท้องแบ่งเป็น 2 ประเภท
- นมสำเร็จรูปพร้อมใช้ หรือนมผสมที่ชงเอง
- อาหารปั่นเหลวที่แนะนำโดยนักโภชนาการของโรงพยาบาลหรือแพทย์ ในปริมาณที่เหมาะสม
การจัดท่าผู้ป่วยขณะให้อาหาร
ให้ผู้ป่วยอยู่ในท่านั่งหรือถ้าผู้ป่วยติดเตียงให้นอน และควรให้อยู่ในท่ายกศรีษะสูง 45 องศา หลังให้อาหารเสร็จ อย่างน้อย 30 ถึง 60 นาที
วิธีการให้อาหารแบบให้ปริมาณทั้งหมดในเวลาสั้นๆ
- ล้างมือให้สะอาดแล้วเช็ดให้แห้ง
- เตรียมอุปกรณ์ต่างๆ ให้พร้อม ประกอบด้วย นมหรืออาหารปั่นเหลว กระบอกฉีดยาพร้อมลูกสูบ (ไซรินจ์) ขนาด 50CC สำหรับใส่อาหารหรือน้ำสะอาด
- นำกระบอกฉีดยาต่อเข้ากับช่องให้อาหารตรงปลายสาย
- ตรวจสอบปริมาณอาหารที่เหลือค้างอยู่ในกระเพาะก่อนให้อาหารมื้อใหม่ ถ้าเหลือมากกว่า 50CC ให้เลื่อนเวลาให้อาหารไป 30 ถึง 60 นาที
- เริ่มต้นให้อาหารโดยการปิดสายให้อาหารด้วยตัวหนีบ (Clamp) เพื่อป้องกันอาหารเก่าไหลย้อนออกมา (หากถ้าไม่มีตัวหนีบให้ใช้นิ้วพับสายไว้แทน) หลังจากนั้น เทอาหารเหลวใส่กระบอกโดยเอาแกนในออกในปริมาณที่ต้องการ ปลดตัวหนีบ อาหารจะไหลเข้าไปในกระเพาะอาหาร
วัตถุประสงค์
- เพื่อลดระยะเวลาการเข้ารับบริการในการใส่สายให้อาหารทางหน้าท้อง
- เพื่อเพิ่มความรู้ ความเข้าใจ ทักษะการดูแลผู้ป่วยใส่สายให้อาหารทางหน้าท้อง
- เพื่อเพิ่มความพึงพอใจในการรับบริการของผู้ป่วยและญาติ
- เพื่อเพิ่มความพึงพอใจในการลดภาระงานของผู้ให้บริการที่เกี่ยวข้อง
- เพื่อลดระยะเวลาการพักฟื้นในโรงพยาบาล
คลินิกใส่สายให้อาหารทางหน้าท้อง Percutaneous Endoscopic Gastrostomy (PEG) คือการใส่สายให้อาหารทางหน้าท้อง โดยการใช้กล้องส่องกระเพาะอาหารทางปาก และผ่านหลอดอาหารเข้าสู่กระเพาะอาหาร แล้วจึงเจาะผนังทางหน้าท้องเพื่อใส่สายให้อาหาร ซึ่งเป็นวิธีที่ง่าย สะดวก รวดเร็ว และปลอดภัย รวมถึงผู้ป่วยไม่ต้องเสี่ยงในการผ่าตัด
สายให้อาหารทางหน้าท้อง มีจุดประสงค์เพื่อให้อาหารสำหรับผู้ที่ไม่สามารถรับประทานอาหารทางปากได้ โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยงที่มีโอกาสเกิดภาวะขาดโภชนาการ
การดูแลสายให้อาหารทางหน้าท้อง
- ข้อควรระวังอย่างยิ่งในการดูแลสายให้อาหารทางหน้าท้อง คือ การป้องกันการอุดตันของสาย สาเหตุของการอุดตัน ส่วนใหญ่เกิดจากการมีเศษอาหารตกค้างในสายให้อาหาร เนื่องจากการล้างสายด้วยน้ำตามหลังการให้อาหารยังไม่สะอาด หรืออาจเกิดจากการให้อาหารที่ข้นเหนียวเกินไป หรือการให้ยาที่บดไม่ละเอียด และไม่ได้ให้น้ำตามหลังการให้ยา
การป้องกันการอุดตันของสาย
สามารถทำได้โดยให้น้ำหลังให้อาหารหรือนมทุกครั้ง ปริมาณอย่างน้อย 30 ถึง 50 CC
- ให้น้ำ ก่อนและหลังให้ยาทุกครั้ง
- ควรให้น้ำ อย่างน้อยทุก 4 ถึง 6 ชั่วโมง
- ให้น้ำทุกครั้งหลังจากการตรวจสอบปริมาณอาหารที่เหลือในกระเพาะอาหาร โดยไม่ได้ให้อาหารหรือนมต่อ
- ถ้าสงสัยว่าสายอุดตันให้ลองใช้กระบอกฉีดยาใส่น้ำอุ่นเข้าไปในสายแล้วค่อยๆ ล้าง
- ไม่ควรหักหรือพับงอสายนานเกินไป อาจทำให้สายแตกหัก พับงอหรืออุดตันได้
- ระวังอย่าให้สายแกว่งไปมามากเกินไป เพราะอาจทำให้แผลรูเปิดขยายใหญ่ขึ้นและเจ็บแผลได้
- ควรหมั่นตรวจสอบตำแหน่งของสายว่าอยู่ในตำแหน่งถูกต้อง โดยการตรวจสอบตัวเลขบนสายเหนือผิวหนังว่ามีการวางตัวเลขผิดตำแหน่งหรือไม่ และควรบันทึกตำแหน่งของสายให้อาหาร
- การเติมอาหารเพิ่มในกระบอกฉีดยา ควรเติมเมื่ออาหารเหลืออย่างน้อย ประมาณ 10 CC ระวังอย่าให้อาหารหมดจนกระบอกว่างเปล่า เพราะทำให้ลมเข้ากระเพาะอาหาร ท้องอืดได้
- เมื่อให้อาหารครบถ้วนตามปริมาณที่ต้องการแล้วให้ยาหลังอาหาร (ถ้ามี) แล้วให้น้ำตามอย่างน้อย 30 - 50 CC
- ปลดกระบอกออก ปิดสายให้เรียบร้อย
- ล้างทำความสะอาดอุปกรณ์ให้อาหารทั้งหมดทันที