ภาวะขาดน้ำ (dehydration) คือ ภาวะที่เสียสมดุลของน้ำในร่างกาย โดยเปรียบเทียบระหว่างปริมาณน้ำที่ร่างกายได้รับเข้ากับการขับน้ำออกจากร่างกาย ผลกระทบจากการขาดน้ำในร่างกายจะทำให้ ร่างกายมีอุณหภูมิสูงขึ้น มีอาการคอแห้ง หิวน้ำ และปัสสาวะออกมาเป็นสีเข้ม โดยภาวะขาดน้ำสามารถเกิดขึ้นได้ทุกวัย แต่ควรระมัดระวังและดูแลเป็นพิเศษในวัยผู้สูงอายุ

ทำไมจึงต้องระมัดระวังภาวะขาดน้ำในผู้สูงอายุ ?

เนื่องจากผู้สูงอายุเป็นวัยที่สภาพร่างกายเริ่มเสื่อมถอยลงทำให้อาการและอาการแสดงของภาวะขาดน้ำไม่ชัดเจนเหมือนในวัยผู้ใหญ่ ผู้สูงอายุมักจะมีความรู้สึกกระหายน้ำลดลงหรือไม่มีเลยทั้งที่มีภาวะขาดน้ำเกิดขึ้นในร่างกาย รวมถึงสภาพร่างกายที่มีการเปลี่ยนแปลงจากโรคแทรกซ้อนต่าง ๆ ในวัยสูงอายุ เช่น ภาวะสมองเสื่อมทำให้ความสามารถในการดูแลตนเองลดลง อาจลืมดื่มน้ำระหว่างวันทำให้ไม่ได้รับน้ำได้อย่างเพียงพอ รวมไปถึงการได้รับยารักษาโรคประจำตัวต่าง ๆ เช่น ยาขับปัสสาวะ อาจทำให้ร่างกายเกิดการเสียน้ำมากกว่าปกติได้

สาเหตุของภาวะขาดน้ำในผู้สูงอายุ

• ดื่มน้ำน้อยเกินไป
• ปัสสาวะออกมากเกินไป
• การสูญเสียน้ำจากโรคบางอย่าง เช่น ผู้ป่วยโรคอาหารเป็นพิษ ที่มีอาการอาเจียนและท้องเสีย
• การสูญเสียน้ำผ่านทางบาดแผลที่ผิวหนัง เช่น แผลจากไฟไหม้ หรือผู้ป่วยที่มีการหลุดลอกของผิวหนังปริมาณมาก
• เหงื่อออกมากเกินไป เช่น ผู้ป่วยที่เป็นไข้หรือผู้ที่ออกกำลังกายกลางแจ้งเป็นเวลานาน ๆ

อาการของ ภาวะขาดน้ำ

อาการที่ไม่รุนแรง

• หิวน้ำมาก
• ตาแห้ง
• ปากแห้ง
• ผิวแห้ง
• วิงเวียนศีรษะ อ่อนเพลีย
• ปวดศีรษะ

อาการที่มีความรุนแรง

• ความดันเลือดต่ำ
• หอบ หายใจเร็ว และหัวใจเต้นเร็ว
• ผิวหนังแห้ง ขาดความยืดหยุ่น
• ซึม สับสน สูญเสียการรับรู้
• ปัสสาวะเป็นสีเข้ม
• ปัสสาวะออกน้อยผิดปกติ

ภาวะแทรกซ้อนจาก ภาวะขาดน้ำ

• โรคลมแดด และโรคตะคริวแดด
• เกิดอาการช็อก เนื่องจากความดันเลือดต่ำ และออกซิเจนในร่างกายลดต่ำลง       
• เกิดอาการชัก จากเกลือแร่ผิดปกติทำให้กล้ามเนื้อมีการหดตัว 
• หมดสติ
• ไตมีความผิดปกติ เช่น ภาวะไตวายเฉียบพลัน

เวลาไหนไม่ควรดื่มน้ำเยอะ ?

• ใกล้ถึงเวลารับประทานอาหาร
• หลังรับประทานอาหารโดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารมื้อเย็น
• ก่อนนอน

ควรดื่มน้ำเวลาไหน ?

• ตื่นนอน
• ทยอยดื่มเรื่อย ๆ ในระหว่างวันโดยไม่ต้องรอให้รู้สึกหิวน้ำ

น้ำแบบไหน ดื่มได้หรือดื่มไม่ได้ ?

การรักษาภาวะขาดน้ำ

การรักษาภาวะขาดน้ำด้วยตนเอง

• ให้ดื่มน้ำสะอาด และดื่มเครื่องดื่มเกลือแร่ที่เหมาะสม
• หยุดทำกิจกรรมที่จะทำให้มีการสูญเสียน้ำเพิ่มขึ้น และหาพื้นที่ที่อากาศถ่ายเทสะดวกในการพักผ่อน
• ใส่เสื้อผ้าน้อยชิ้น ให้สบายตัว
• ไม่ควรดื่มน้ำอัดลม หรือน้ำที่มีน้ำตาลสูง

การป้องกัน ภาวะขาดน้ำ

• ในกรณีที่ไม่มีข้อบ่งชี้ของการจำกัดน้ำ หากออกกำลังกายกลางแจ้ง หรือทำกิจกรรมหนัก ๆ ควรดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 8-12 แก้ว
• ใส่เสื้อผ้าสบาย ๆ สามารถระบายความร้อนได้ดี
• พักผ่อนในสถานที่ที่มีอากาศเย็นสบายและถ่ายเทความร้อนได้สะดวก 
• หลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• หากมีอาการวิงเวียนศีรษะ อุณหภูมิในร่างกายร้อนมาก หรือเหนื่อยผิดปกติ ในขณะทำกิจกรรมหนัก ๆ หรือออกกำลังกาย ควรหยุดพักทำกิจกรรมนั้น ๆ

ภาวะขาดน้ำเป็นอีกหนึ่งอาการที่ผู้สูงอายุรวมไปถึงผู้ดูแลต้องคอยระมัดระวัง และหมั่นสังเกตอาการอย่างใกล้ชิดในช่วงที่มีสภาพอากาศที่ร้อนจัด หากมีอาการผิดปกติไม่สามารถรักษาให้ดีขึ้นด้วยตัวเองควรรีบไปพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุและรักษาต่อไป

ในช่วงฤดูร้อน ผู้สูงอายุควรระมัดระวังภาวะขาดน้ำ โดยการจัดหาน้ำดื่มไม่ให้ห่างตัว หาที่พักอากาศเย็นสบาย จัดหาเสื้อผ้าที่ระบายอากาศได้ดี และให้ผู้สูงอายุหลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ กาแฟ น้ำหวาน อีกทั้งหากพบว่าผู้สูงอายุมีอาการผิดปกติ เช่น เป็นตะคริว อ่อนเพลีย ชีพจรเต้นเร็ว ควรรีบพาไปพบแพทย์โดยทันที

อากาศร้อนจัดปรับตัวอย่างไร

ร้อนใช่เล่น…ระวังเป็นโรคลมแดด (Heat Stroke)

ข้อมูลจาก

ผศ. พญ.อรพิชญา ศรีวรรโณภาส 

สาขาวิชาเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ 

ภาควิชาอายุรศาสตร์ 

คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี 

มหาวิทยาลัยมหิดล

อย่าลืมกดติดตามช่อง Rama Channel ที่น่าสนใจอีกมากมายได้ที่ 

Website Ramathibodi: https://www.rama.mahidol.ac.th/

Youtube: https://www.youtube.com/RamachannelTV

Facebook : https://www.facebook.com/ramachannel

Line: https://page.line.me/ramathibodi

Tiktok: https://www.tiktok.com/@ramachanneltv