ทำไมถึงต้องเลือกผ่าตัดส่องกล้องด้วย Endoscope สำหรับเนื้องอกต่อมใต้สมอง (Pituitary Adenoma)?
โดย อ.นพ.วสวัตติ์ มุนินทร และ ศ.นพ.เอก หังสสูต
Update: 29 มิถุนายน 2568
- เนื้องอกต่อมใต้สมองเป็นโรคที่มีโอกาสรักษาให้หายขาดได้ โดยขึ้นอยู่กับชนิดของเนื้องอกและลักษณะทางพยาธิวิทยาซึ่งต้องอาศัยการผ่าตัดเพื่อนำเนื้อเยื่อส่งตรวจวินิจฉัยก่อน
- การรักษาหลักมีสามแนวทาง ได้แก่ การผ่าตัด การใช้ยา และการฉายรังสี
- การผ่าตัดถือเป็นวิธีการหลัก โดยเฉพาะในกรณีที่เนื้องอกกดเบียดเส้นประสาทตา มีการสร้างฮอร์โมนผิดปกติ หรือมีภาวะเลือดออกภายในก้อน
- การใช้ยาจะจำกัดอยู่ในกรณีเนื้องอกชนิดโพรแล็กติโนมา (prolactinoma) เท่านั้น
- ส่วนการฉายรังสีรักษามักใช้เป็นการรักษาเสริมในรายที่ไม่สามารถควบคุมโรคได้ด้วยการผ่าตัดหรือยา
- สำหรับการผ่าตัดนำเนื้องอกออกมีสองวิธี ได้แก่ การเปิดกะโหลก (transcranial microsurgery) และการผ่าตัดส่องกล้องผ่านโพรงจมูก (transnasal endoscopic surgery) โดยการเลือกแนวทางรักษาขึ้นอยู่กับขนาด ตำแหน่ง และพฤติกรรมการลุกลามของเนื้องอก รวมถึงสภาพร่างกายโดยรวมของผู้ป่วย
- ปัจจุบัน การผ่าตัดส่องกล้องผ่านโพรงจมูก (endoscopic transsphenoidal surgery) ได้กลายมาเป็นวิธีมาตรฐานที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง เนื่องจากให้ผลลัพธ์ที่เหนือกว่าวิธีเปิดกะโหลกในหลายด้าน
- ทั้งในเรื่องการพักฟื้นที่รวดเร็วกว่า (Faster Recovery Time and Lesser Hospital Stay)
- การลดการกดเบียดเส้นประสาทตา (optic apparatus decompression) ได้มีประสิทธิภาพสูงกว่า
- อัตราการเลาะเนื้องอกออกได้อย่างสมบูรณ์ (gross total tumor resection) ที่สูงกว่าชัดเจน ส่งผลให้อัตราการกลับเป็นซ้ำ (recurrence rate) ลดลง
- การใช้กล้องเอ็นโดสโคป (endoscope) ที่มีความละเอียดสูงช่วยให้ศัลยแพทย์สามารถมองเห็นบริเวณผ่าตัดได้กว้างและละเอียดมากกว่ากล้องจุลทรรศน์แบบดั้งเดิม จึงเพิ่มความแม่นยำในการเลาะเนื้องอก พร้อมทั้งลดการกระทบกระเทือนต่อเนื้อสมองและหลอดเลือดสำคัญ (Lesser operative complication rate) ทำให้สามารถสงวนการทำงานของต่อมใต้สมองปกติได้ดียิ่งขึ้น ส่งผลโดยตรงต่อการคงไว้ซึ่งสมรรถภาพทางร่างกายและคุณภาพชีวิตหลังผ่าตัดของผู้ป่วย
ศัลยแพทย์มีประสบการณ์ความชำนาญ และมีอุปกรณ์การผ่าตัดที่ผลิตพิเศษโดยเฉพาะเจาะจงสำหรับการส่องกล้องผ่าตัดผ่านรูจมูกเพื่อผ่าตัดเนื้องอกต่อมใต้สมอง เนื่องจากมีการศึกษาเก็บข้อมูลมากมายยืนยันว่าศัลยแพทย์ที่มีประสบการณ์การผ่าตัดผู้ป่วยด้วย Endoscope มามากกว่า 200 รายและ 500 รายขึ้นไปตามลำดับส่งผลให้ผู้ป่วยมีภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดน้อยกว่าชัดเจนในเชิงสถิติ ผลลัพธ์คือผู้ป่วยจะปลอดภัยและพึงพอใจกับผลการผ่าตัดรักษามากขึ้น ดังนั้น ผู้ป่วยควรเลือกสถาบันการแพทย์ที่เป็น คลินิกเฉพาะกลุ่มโรค (Pituitary Tumor Surgery Specific Clinic) หรือ ศูนย์ความเป็นเลิศ (Excellence Center)
References:
[1] Gerges MM, Rumalla K, Godil SS, et al. Long-term outcomes after endoscopic endonasal surgery for nonfunctioning pituitary macroadenomas. J Neurosurg. 2020;134(2):535-546. Published 2020 Jan 31. doi:10.3171/2019.11.JNS192457
[2] Negm HM, Al-Mahfoudh R, Pai M, et al. Reoperative endoscopic endonasal surgery for residual or recurrent pituitary adenomas. J Neurosurg. 2017;127(2):397-408. doi:10.3171/2016.8.JNS152709
[3] Hansasuta A, Pokanan S, Punyawai P, Mahattanakul W. Evolution of Technique in Endoscopic Transsphenoidal Surgery for Pituitary Adenoma: A Single Institution Experience from 220 Procedures. Cureus. 2018;10(1):e2010. Published 2018 Jan 1. doi:10.7759/cureus.2010
[4] Ciric I, Ragin A, Baumgartner C, Pierce D. Complications of transsphenoidal surgery: results of a national survey, review of the literature, and personal experience. Neurosurgery. 1997 Feb;40(2):225-36; discussion 236-7. doi: 10.1097/00006123-199702000-00001. PMID: 9007854.
[5] Shahlaie K, McLaughlin N, Kassam AB, Kelly DF. The role of outcomes data for assessing the expertise of a pituitary surgeon. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2010 Aug;17(4):369-76. doi: 10.1097/MED.0b013e32833abcba. PMID: 20453648.
[6] Barker FG 2nd, Ogilvy CS, Chin JK, Joseph MP, Pile-Spellman J, Crowell RM. Transethmoidal transsphenoidal approach for embolization of a carotid-cavernous fistula. Case report. J Neurosurg. 1994 Dec;81(6):921-3. doi: 10.3171/jns.1994.81.6.0921. PMID: 7965123.
[7] Casanueva FF, Barkan AL, Buchfelder M, Klibanski A, Laws ER, Loeffler JS, Melmed S, Mortini P, Wass J, Giustina A; Pituitary Society, Expert Group on Pituitary Tumors. Criteria for the definition of Pituitary Tumor Centers of Excellence (PTCOE): A Pituitary Society Statement. Pituitary. 2017 Oct;20(5):489-498. doi: 10.1007/s11102-017-0838-2. Erratum in: Pituitary. 2018 Sep 20;: PMID: 28884415; PMCID: PMC5606938.