โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (Non-Communicable Diseases หรือ NCDs) เช่น โรคเบาหวาน โรคหลอดเลือดสมอง โรคหัวใจ โรคถุงลมโป่งพอง โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง โรคอ้วนลงพุง และโรคมะเร็ง เป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตทั่วโลก

สถิติที่น่าตกใจ

ข้อมูลล่าสุดจากองค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่า:

- NCDs เป็นสาเหตุของการเสียชีวิตถึง 71% ของประชากรโลก

- คิดเป็นประมาณ 41 ล้านคนต่อปี

- อัตราการเสียชีวิตจาก NCDs สูงกว่าโรคติดเชื้อถึง 5.5 เท่า

 

แม้ว่า NCDs จะเป็นภัยคุกคามที่ร้ายแรง แต่ก็สามารถป้องกันได้ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตอย่างเหมาะสม วิธีการป้องกันที่สำคัญ ได้แก่:

1. รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ

2. ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ

3. งดสูบบุหรี่

4. ลดการดื่มแอลกอฮอล์

5. ตรวจสุขภาพประจำปี

 

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อป้องกัน NCDs สามารถทำได้โดยมีค่าใช้จ่ายน้อยหรือแทบไม่มีค่าใช้จ่ายในหลายวิธี:

- การเดินออกกำลังกายในสวนสาธารณะหรือรอบๆ บ้าน

- การลดการบริโภคอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ

- การหลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์

อย่างไรก็ตาม บางวิธีอาจมีค่าใช้จ่ายบ้าง เช่น:

- การซื้ออาหารเพื่อสุขภาพที่อาจมีราคาสูงกว่าอาหารทั่วไป

- การเข้าร่วมโปรแกรมเลิกบุหรี่หรือลดน้ำหนัก

- การตรวจสุขภาพประจำปี (ขึ้นอยู่กับระบบสาธารณสุขของแต่ละประเทศ)

 

 

ณ ศูนย์จีโนมทางการแพทย์ (Center for Medical Genomics) โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล กำลังบุกเบิกแนวทางปฏิวัติวงการการดูแลสุขภาพที่ผสมผสานหลักการสุขภาวะองค์รวมเข้ากับจีโนมิกส์เปลี่ยนวิถีชีวิต (lifestyle genomics) ที่ล้ำสมัย จุดมุ่งหมายหลักของศูนย์จีโนมฯคือการจัดการกับภาระโรคไม่ติดต่อรื้อรัง (Non-Communicable Diseases: NCDs) ที่เพิ่มขึ้นในประเทศไทย ซึ่งเป็นความท้าทายที่สอดคล้องอย่างใกล้ชิดกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนขององค์การสหประชาชาติ (United Nations Sustainable Development Goals: SDGs) กรอบการทำงานที่เป็นนวัตกรรมนี้บูรณาการสุขภาพ ความยั่งยืน และการแพทย์แม่นยำ (precision medicine) เข้าด้วยกันเพื่อสร้างสังคมที่มีสุขภาพดีและมีความยืดหยุ่นมากขึ้น

 

สุขภาวะองค์รวม (holistic well-being) เป็นแนวคิดหลายมิติที่ตระหนักถึงความเชื่อมโยงอันซับซ้อนระหว่างสุขภาพกาย สุขภาพจิต และสุขภาพทางสังคม “แนวทางนี้ก้าวไปไกลกว่าการรักษาตามอาการเพื่อแก้ไขสาเหตุของความเจ็บป่วย” แต่เป็นการส่งเสริมสุขภาพโดยรวม ประเด็นสำคัญประกอบด้วย:

1. สุขภาพกาย (Physical Health): ครอบคลุมโภชนาการ การออกกำลังกาย การนอนหลับ และการจัดการโรคเรื้อรัง

2. สุขภาพจิต (Mental Health): มุ่งเน้นที่สุขภาวะทางอารมณ์ การจัดการความเครียด และการทำงานของสมอง

3. สุขภาพทางสังคม (Social Health): เน้นความสัมพันธ์ การมีส่วนร่วมในชุมชน และเครือข่ายการสนับสนุนทางสังคม

4. สุขภาพด้านสิ่งแวดล้อม (Environmental Health): พิจารณาผลกระทบของสภาพแวดล้อมต่อสุขภาวะโดยรวม

5. สุขภาพทางจิตวิญญาณ (Spiritual Health): จัดการกับความเชื่อส่วนบุคคล คุณค่า และความรู้สึกถึงจุดมุ่งหมายในชีวิต

การพิจารณาองค์ประกอบที่เชื่อมโยงกันเหล่านี้ช่วยให้ศูนย์จีโนมฯสามารถพัฒนากลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพมากขึ้นในการป้องกันและจัดการกับโรคไม่ติดต่อ

 

แนวทางของจีโนมิกส์เปลี่ยนวิถีชีวิต สอดคล้องกับ SDGs หลายข้อ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงผลกระทบอันกว้างไกลของงานของศูนย์จีโนมฯ:

1. สุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี (Good Health and Well-being) (เป้าหมายที่ 3):

- ใช้ประโยชน์จากข้อมูลเชิงลึกทางพันธุกรรม (genetic insights) เพื่อพัฒนาแผนสุขภาพส่วนบุคคลที่จัดการกับแนวโน้มการเกิดโรคไม่ติดต่อของแต่ละบุคคล

- ดำเนินการแทรกแซงอย่างมีเป้าหมายโดยอาศัยข้อมูลจีโนม (genomic data) เพื่อปรับปรุงการป้องกันและจัดการโรค

- พัฒนาระบบเตือนภัยล่วงหน้าสำหรับปัจจัยเสี่ยงทางพันธุกรรม (genetic risk factors) ที่เกี่ยวข้องกับโรคไม่ติดต่อ

2. การศึกษาที่มีคุณภาพ (Quality Education) (เป้าหมายที่ 4):

- สร้างโครงการการศึกษาที่ครอบคลุมสำหรับบุคลากรทางการแพทย์เกี่ยวกับจีโนมิกส์ด้านวิถีชีวิตและการแพทย์แม่นยำ

- พัฒนาแคมเปญสร้างความตระหนักรู้แก่สาธารณชนเพื่อเพิ่มความรู้ด้านสุขภาพจีโนม (genomics health literacy) และส่งเสริมการตัดสินใจอย่างมีข้อมูล

- ร่วมมือกับสถาบันการศึกษาเพื่อบูรณาการจีโนมิกส์เข้าสู่หลักสูตรการแพทย์

3. ลดความเหลื่อมล้ำ (Reduced Inequalities) (เป้าหมายที่ 10):

- สนับสนุนนโยบายที่รับรองการเข้าถึงการตรวจทางพันธุกรรม (genetic testing) และการดูแลสุขภาพแบบส่วนบุคคลอย่างเท่าเทียม

- พัฒนาเทคโนโลยีจีโนมที่คุ้มค่าเพื่อทำให้การแพทย์แม่นยำเข้าถึงประชาชนระดับรากหญ้าได้มากขึ้น (Decentralization to the grassroots level)

- ดำเนินการวิจัยเกี่ยวกับความแปรผันทางพันธุกรรม (genetic variations) ในประชากรไทยที่หลากหลายเพื่อจัดการกับความเหลื่อมล้ำด้านสุขภาพ (health inequality)

4. อุตสาหกรรม นวัตกรรม และโครงสร้างพื้นฐาน (Industry, Innovation, and Infrastructure) (เป้าหมายที่ 9):

- ลงทุนในเทคโนโลยีการหาลำดับจีโนม (genomic sequencing technologies) และโครงสร้างพื้นฐานด้านชีวสารสนเทศ (bioinformatics infrastructure) ที่ทันสมัย

- สร้างพันธมิตรกับบริษัทเทคโนโลยีชีวภาพเพื่อขับเคลื่อนนวัตกรรมในด้านเวชศาสตร์จีโนม (genomic medicine)

- พัฒนาธนาคารชีวภาพแห่งชาติ (national biobank) เพื่อสนับสนุนโครงการวิจัยจีโนมขนาดใหญ่

5. ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน (Partnerships for the Goals) (เป้าหมายที่ 17):

- สร้างความร่วมมือระหว่างประเทศกับสถาบันวิจัยจีโนมชั้นนำ

- เข้าร่วมในโครงการแบ่งปันข้อมูลจีโนมระดับโลกเพื่อเร่งการค้นพบทางวิทยาศาสตร์

- มีส่วนร่วมในโครงการแลกเปลี่ยนความรู้กับประเทศอื่น ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เพื่อจัดการกับความท้าทายด้านสุขภาพในภูมิภาค

 

แนวทางแบบครอบคลุมของศูนย์จีโนมฯในการจัดการกับโรคไม่ติดต่อรื้อรังประกอบด้วยกลยุทธ์สำคัญหลายประการ:

- ดำเนินการศึกษาความสัมพันธ์ทั่วทั้งจีโนม (genome-wide association studies) เพื่อระบุเครื่องหมายทางพันธุกรรม (genetic markers) ที่เกี่ยวข้องกับความเสี่ยงต่อโรคไม่ติดต่อรื้อรัง

- พัฒนาคะแนนความเสี่ยงทางพันธุกรรมแบบหลายยีน (polygenic risk scores) เพื่อประเมินความเสี่ยงของบุคคลต่อโรคไม่ติดต่อเฉพาะ

- สร้างแผนการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตส่วนบุคคลตามข้อมูลทางพันธุกรรม รวมถึง:

ก. คำแนะนำด้านโภชนาการที่ปรับให้เหมาะสมโดยพิจารณาความแปรผันทางพันธุกรรมในกระบวนการเมตาบอลิซึม (โภชนพันธุศาสตร์)

ข. โปรแกรมการออกกำลังกายที่ปรับแต่งตามปัจจัยทางพันธุกรรมที่ส่งผลต่อสมรรถภาพทางกาย

ค. เทคนิคการจัดการความเครียดที่มีเป้าหมายสอดคล้องกับแนวโน้มทางพันธุกรรมในการตอบสนองต่อความเครียด

งานวิจัยติดตามกลุ่มประชากรขนาดใหญ่ทั่วโลกพบว่าการปรับวิถีชีวิตจะช่วยให้:

- ลดความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือดได้ถึง 70-90%

-ลดความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งได้ประมาณ 30-50% หรือมากกว่านั้น

- เพิ่มอายุขัยของประชากรโดยเฉลี่ย 21-24 ปี เมื่อเริ่มปรับวิถีชีวิตตั้งแต่วัยกลางคน

 

- ดำเนินการทดสอบทางเภสัชพันธุศาสตร์ (pharmacogenomic testing) เพื่อปรับการเลือกยาและขนาดยาให้เหมาะสมที่สุดสำหรับการจัดการโรคไม่ติดต่อรื้อรัง

- พัฒนาการรักษาด้วยยีน (gene therapies) สำหรับความผิดปกติทางพันธุกรรมที่ส่งผลต่อความเสี่ยงของโรคไม่ติดต่อ

- ใช้เทคนิคการตรวจชีวเคมีในเลือด (liquid biopsy techniques) สำหรับการตรวจพบมะเร็งในระยะเริ่มแรกและติดตามการลุกลามของมะเร็ง

- จัดตั้งโครงการคัดกรองทางพันธุกรรมระดับชาติ (national genomic screening program) เพื่อระบุปัจจัยเสี่ยงของโรคไม่ติดต่อตั้งแต่เนิ่น ๆ

- พัฒนาแบบจำลองการทำนายที่ขับเคลื่อนด้วย AI (AI-powered predictive models) ซึ่งบูรณาการข้อมูลจีโนมเข้ากับปัจจัยด้านวิถีชีวิตเพื่อคาดการณ์ความเสี่ยงของโรคไม่ติดต่อ

- สร้างแผนป้องกันส่วนบุคคลที่ผสมผสานข้อมูลเชิงลึกทางพันธุกรรมเข้ากับการปรับเปลี่ยนสิ่งแวดล้อมและพฤติกรรม

- ศึกษาพื้นฐานทางพันธุกรรมของการตอบสนองของแต่ละบุคคลต่อสมุนไพรไทย

- พัฒนาแนวทางการรักษาแบบบูรณาการที่ผสมผสานข้อมูลเชิงลึกทางจีโนมสมัยใหม่เข้ากับวิธีการรักษาแบบดั้งเดิม

- กำหนดแนวทางจริยธรรมที่เข้มแข็งสำหรับการวิจัยทางจีโนมและการประยุกต์ใช้ทางคลินิกที่ไม่ตึงหรือหละหลวมเกินไป

- จัดให้มีบริการให้คำปรึกษาทางพันธุกรรม (genetic counseling services) ที่ครอบคลุมเพื่อช่วยให้ประชาชนเข้าใจและนำข้อมูลทางจีโนมของตนไปใช้

- จัดการกับความกังวลเรื่องความเป็นส่วนตัวผ่านการเข้ารหัสข้อมูลขั้นสูง (advanced data encryption) และโซลูชันการจัดเก็บที่ปลอดภัย

 

การบูรณาการกลยุทธ์ขั้นสูงเหล่านี้เข้ากับ SDGs ทำให้ศูนย์จีโนมฯสร้างกรอบการทำงานแบบองค์รวมที่ไม่เพียงแต่จัดการกับสุขภาพของแต่ละบุคคล แต่ยังมีส่วนร่วมในการสร้างสุขภาวะของสังคมในวงกว้างด้วย “แนวทางของศูนย์จีโนมฯ มุ่งหมายที่จะปฏิรูปการดูแลสุขภาพในประเทศไทยโดยใช้ประโยชน์จากพลังของจีโนมิกส์เพื่อสร้างโซลูชันด้านสุขภาพที่เฉพาะบุคคล ในทุกเศรษฐานะ เน้นการป้องกัน และมีความยั่งยืน” งานบุกเบิกนี้มีศักยภาพที่จะลดภาระของโรคไม่ติดต่อรื้อรังทางเศรษฐกิจอย่างมีนัยสำคัญ ปรับปรุงคุณภาพชีวิต และกำหนดมาตรฐานใหม่สำหรับการให้บริการด้านการดูแลสุขภาพในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และขยายไปทั่วโลก

 

แนวทางนี้นำเสนอวิสัยทัศน์ที่ครอบคลุมสำหรับอนาคตของการดูแลสุขภาพในประเทศไทย โดยรวมความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์เข้ากับความเข้าใจในวัฒนธรรมและความต้องการเฉพาะของประชากรไทย ด้วยการผสมผสานจีโนมิกส์เข้ากับแนวปฏิบัติด้านสุขภาพแบบองค์รวม ศูนย์จีโนมฯกำลังเปิดโอกาสใหม่ ๆ สำหรับการป้องกัน การวินิจฉัย และการรักษาที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น

นอกจากนี้ แนวทางของศูนย์จีโนมฯยังตระหนักถึงความสำคัญของการทำงานร่วมกันทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับนานาชาติ การแบ่งปันความรู้และทรัพยากรกับพันธมิตรทั่วโลกไม่เพียงแต่เร่งความก้าวหน้าในการวิจัยของศูนย์จีโนมฯเท่านั้น แต่ยังช่วยให้มั่นใจว่าประเทศไทยจะยังคงอยู่แนวหน้าของนวัตกรรมด้านการดูแลสุขภาพ

 

ในขณะที่ศูนย์จีโนมฯมุ่งหน้าสู่อนาคต ศูนย์จีโนมฯมุ่งมั่นที่จะขยายการเข้าถึงการดูแลสุขภาพแบบส่วนบุคคล (personalized healthcare) ให้กับประชากรทุกภาคส่วนของประเทศไทย โดยการทำงานอย่างใกล้ชิดกับชุมชน ผู้กำหนดนโยบาย และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่น ๆ ศูนย์จีโนมฯหวังว่าจะสร้างระบบการดูแลสุขภาพที่ไม่เพียงแต่รักษาโรค แต่ยังส่งเสริมสุขภาวะที่ดีและป้องกันการเกิดโรคตั้งแต่แรก

 

ท้ายที่สุด การทำงานของศูนย์จีโนมฯเป็นมากกว่าการพัฒนาทางวิทยาศาสตร์ แต่เป็นการลงทุนในอนาคตที่มีสุขภาพดีขึ้นสำหรับคนไทยทุกคน โดยการรวมพลังของจีโนมิกส์ การแพทย์แม่นยำ และแนวทางแบบองค์รวม ศูนย์จีโนมฯกำลังวางรากฐานสำหรับการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืนในวิธีที่ศูนย์จีโนมฯเข้าใจ จัดการ และป้องกันโรคไม่ติดต่อ ความพยายามนี้ไม่เพียงแต่สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนเท่านั้น แต่ยังเป็นก้าวสำคัญไปสู่การสร้างประเทศไทยที่แข็งแรงและมีสุขภาพดีขึ้นสำหรับคนรุ่นปัจจุบันและอนาคต

 

หมายเหตุ

เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนขององค์การสหประชาชาติ (SDGs) ประกอบด้วยเป้าหมาย 17 ข้อ แต่ละข้อมีสัญลักษณ์และสีที่เป็นเอกลักษณ์ ศูนย์จีโนมฯเข้าไปมีส่วนสนับสนุนในเป้าหมายที่ 3,4,9,10, และ 17

1. ขจัดความยากจน - สีแดง

2. ขจัดความหิวโหย - สีส้ม

3. สุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี - สีเขียว

4. การศึกษาที่มีคุณภาพ - สีแดง

5. ความเท่าเทียมทางเพศ - สีชมพู

6. น้ำสะอาดและสุขาภิบาล - สีน้ำเงิน

7. พลังงานสะอาดที่ทุกคนเข้าถึงได้ - สีเหลือง

8. การจ้างงานที่มีคุณค่าและการเติบโตทางเศรษฐกิจ - สีเลือดหมู

9. อุตสาหกรรม นวัตกรรม และโครงสร้างพื้นฐาน - สีส้ม

10. ลดความเหลื่อมล้ำ - สีชมพูเข้ม

11. เมืองและชุมชนที่ยั่งยืน - สีเหลือง

12. การบริโภคและการผลิตที่ยั่งยืน - สีส้ม

13. การรับมือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ - สีเขียว

14. การใช้ประโยชน์จากมหาสมุทรและทรัพยากรทางทะเล - สีน้ำเงิน

15. การใช้ประโยชน์จากระบบนิเวศทางบก - สีเขียว

16. สังคมสงบสุข ยุติธรรม ไม่แบ่งแยก - สีน้ำเงิน

17. ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน - สีน้ำเงินเข้ม