ลำดับชั้นของการสื่อสารเพื่อการตัดสินใจ

(The Hierarchy of Communication)

การสื่อสารที่มีประสิทธิภาพของแพทย์มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการสนับสนุนการตัดสินใจของผู้ป่วยและครอบครัว โดยเฉพาะในประเด็นที่เกี่ยวกับการตัดสินใจทางการแพทย์  ในสถานการณ์ฉุกเฉิน เช่น ห้องผู้ป่วยวิกฤติ (ICU) หรือห้องฉุกเฉิน (ER) มักเกิดความกดดันสูง ซึ่งส่งผลให้แพทย์ ผู้ป่วย และครอบครัวมีอารมณ์เชิงลบระหว่างการพูดคุย เช่น ความกลัว ความโกรธ หรือความวิตกกังวล รวมถึงมีความไม่ไว้วางใจต่อกันในระดับสูง (Toxic Level) 

โดยทั่วไปแพทย์มักมุ่งเน้นการสื่อสารที่ให้ผู้ป่วยและครอบครัวตัดสินใจเลือกรับหรือปฏิเสธการรักษา (Intervention-Based Decision Making) แต่ในบางกรณีอาจทำให้ผู้ป่วยและครอบครัวใช้การตัดสินใจที่ขับเคลื่อนด้วยอารมณ์มากกว่าการใช้เหตุผล ซึ่งอาจนำไปสู่การตัดสินใจที่ไม่สอดคล้องกับเป้าหมายของการดูแลรักษา 

เพื่อแก้ปัญหานี้มีการศึกษาถึงแนวทางการสื่อสารที่เรียกว่า “ลำดับชั้นของการสื่อสาร (The Hierarchy of Communication)”  ซึ่งเน้นความสำคัญของการสร้างความไว้วางใจและการเชื่อมโยงทางอารมณ์ ก่อนเข้าสู่การใช้เหตุผลร่วมกันในกระบวนการตัดสินใจ แนวทางนี้ประกอบด้วย 3 ขั้นตอนสำคัญ ได้แก่

1. การสร้างความไว้วางใจ (Establishing Trust) 

การสร้างความไว้วางใจเป็นพื้นฐานสำคัญสำหรับการสื่อสารทุกประเภท โดยเฉพาะการสื่อสารในประเด็นการตัดสินใจทางการแพทย์ หากเริ่มต้นด้วยความไม่ไว้วางใจ การพูดคุยอาจไม่เกิดประสิทธิภาพและยากที่จะนำไปสู่การตัดสินใจที่มีเหตุผล 

การสร้างความไว้วางใจอาจทำได้โดยใช้เทคนิคง่าย ๆ เช่น การสบตา (Eye Contact) ซึ่งช่วยสร้างความรู้สึกเชื่อมโยงและความจริงใจ 

2. การสะท้อนอารมณ์ (Emotional Resonance) 

หลังจากสร้างความไว้วางใจแล้ว แพทย์ต้องสามารถรับรู้และสะท้อนอารมณ์ที่รุนแรง เช่น ความกลัว เพราะเมื่อคนรู้สึกถูกคุกคาม สมองส่วน Amygdala จะทำงานมากขึ้น ส่งผลให้พฤติกรรมการตอบสนองแบบ “สู้ หนี หรือนิ่งเฉย (Fight, Flight, Freeze)” ในทางตรงข้ามสมองส่วน Frontal Cortex ซึ่งทำหน้าที่ในการคิดวิเคราะห์และการตัดสินใจทำงานลดลง 

มีเทคนิคง่าย ๆ ในการสะท้อนอารมณ์ ได้แก่ การถาม (Ask) สอบถามความรู้สึกหรือความเข้าใจของผู้ป่วยและครอบครัว การรับฟัง (Listen) ฟังอย่างตั้งใจโดยไม่ตัดสิน และการสะท้อนกลับ (Resonate) ตอบสนองต่อความรู้สึกอย่างเหมาะสม การสะท้อนอารมณ์จะช่วยให้ผู้ป่วยและครอบครัวสามารถปรับตัวและยอมรับข้อมูลที่ท้าทายได้ดีขึ้น 

3. การจัดความคิดให้สอดคล้องกัน (Synchrony/Cognitive Alignment) 

       หลังจากสร้างความไว้วางใจและเชื่อมโยงทางอารมณ์แล้ว จึงสามารถดำเนินกระบวนการใช้เหตุผล ซึ่งการตัดสินใจร่วมกันโดยยึดตามเป้าหมายและคุณค่าของผู้ป่วย โมเดลการสื่อสารสำหรับผู้ป่วยโรคร้ายแรง (Serious Illness Communication, SIC) ในขั้นตอนนี้ ประกอบด้วย 4 ขั้นตอนสำคัญ ได้แก่

1. ประเมินความเข้าใจของผู้ป่วยเกี่ยวกับพยากรณ์โรค 

2. ให้ข้อมูลเกี่ยวกับพยากรณ์โรค 

3. สำรวจเป้าหมายและคุณค่าของผู้ป่วย 

4. แนะนำแนวทางการรักษาที่สอดคล้องกับเป้าหมายของผู้ป่วย 

ความไม่ไว้วางใจและอารมณ์เชิงลบที่รุนแรงสามารถเกิดขึ้นซ้ำได้ในระหว่างการสนทนา โดยเฉพาะเรื่องที่ยากต่อการยอมรับ แพทย์จึงต้องพร้อมรับมือและใช้เทคนิคการสื่อสารเหล่านี้อย่างเหมาะสม เพื่อให้การตัดสินใจร่วมกันเกิดขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพที่สุด

อ้างอิง

Forte DN, Stoltenberg M, Ribeiro SC, de Almeida IM, Jackson V, Daubman BR. The hierarchy of communication needs: a novel communication strategy for high mistrust settings developed in a Brazilian COVID-ICU. Palliat Med Rep. 2024;5(1):86-93. doi:10.1089/pmr.2023.0070.