หลายคนเจอปัญหาความอ้วนหรือน้ำหนักเกินมาตรฐาน สิ่งแรกที่ต้องทำ คือ การควบคุมอาหารและโหมออกกำลังกายเพื่อ ลดน้ำหนัก แต่การโหมออกกำลังกายมากเกินไปจะทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำและเกลือแร่มาก ส่งผลให้ปริมาตรเลือดลดลงจนทำให้ ไต ขาดเลือดไปเลี้ยงและสูญเสียหน้าที่การทำงานอาจทำให้เกิดภาวะไตวายเฉียบพลันได้ ซึ่งหน้าที่สำคัญของไต คือ การสร้างปัสสาวะซึ่งช่วยขับของเสียที่เกิดจากการเผาผลาญสารอาหารต่าง ๆ และช่วยรักษาความปกติของน้ำและเกลือแร่ของร่างกาย

ไตวายเฉียบพลันกับไตวายเรื้อรัง ต่างกันอย่างไร ?

ไตวายเฉียบพลัน คือ ภาวะที่ไตทำงานลดลงอย่างรวดเร็วซึ่งเมื่อแพทย์ให้การรักษาได้ทันการทำงานของไตก็จะสามารถฟื้นตัวดีขึ้นได้ สาเหตุเกิดจากการสูญเสียน้ำของร่างกาย เช่น อาเจียนหรือท้องเสียรุนแรง เสียเลือดมากจากอุบัติเหตุหรือเลือดออกในทางเดินอาหาร และการติดเชื้อในกระแสเลือดรุนแรง ในส่วนของไตวายเรื้อรังเป็นภาวะที่ไตเสื่อมลงช้า ๆ อย่างต่อเนื่องหรือมีความผิดปกติของไตเกินกว่า 3 เดือน ซึ่งถ้าเกิดไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายจะไม่สามารถฟื้นกลับมาทำงานได้เหมือนปกติต้องรับการบำบัดทดแทนไต เช่น การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม การล้างไตทางหน้าท้อง และการผ่าตัดปลูกถ่ายไต สาเหตุส่วนใหญ่ของไตวายเรื้อรังนั้นเกิดจากโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง

สัญญาณเตือนของโรคไตวายเฉียบพลัน

1. เเขนเเละขาบวม
2. ปัสสาวะน้อยกว่า 400 ซีซีต่อวันหรือบางรายอาจไม่มีปัสสาวะออกมาเลย
3. ปวดศีรษะ คลื่นไส้ และอาเจียน
4. รู้สึกหวิว เหนื่อยง่าย หรือมีอาการขาดน้ำ
5. อ่อนเพลีย

สาเหตุที่ทำให้เกิดโรคไตวายเฉียบพลัน

• ติดเชื้อในกระแสเลือด
• มีความผิดปกติที่มีผลต่อไตและอวัยวะอื่น ๆ
• การอุดตันในระบบทางเดินปัสสาวะเนื่องจากภาวะต่าง ๆ เช่น ต่อมลูกหมากโต นิ่วในไต และมะเร็งบางชนิด
• การไหลย้อนของปัสสาวะกลับเข้าไต
• การอักเสบของไตอย่างต่อเนื่อง
• สารน้ำและเกลือแร่ในร่างกายลดลงเป็นเวลานาน

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคไตวายเฉียบพลัน

• น้ำตาลในเลือดสูง 
• ความดันเลือดสูง 
• โรคหัวใจและหลอดเลือด 
• สูบบุหรี่ ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• น้ำหนักเกิน
• พันธุกรรม
• โครงสร้างที่ผิดปกติของไต
• ความชรา

ทำไมเร่ง ลดน้ำหนัก ถึงอันตราย ?

เกิดจากการไม่ดื่มน้ำเพราะกลัวอ้วน บางคนกินยาที่มีส่วนผสมของยาขับปัสสาวะทำให้ปัสสาวะบ่อยจึงทำให้ขาดน้ำและเข้าใจว่าน้ำหนักลดลง ทำให้ร่างกายขาดน้ำและเกลือแร่ เมื่อร่างกายขาดน้ำและเกลือแร่ ผลที่เกิดกับร่างกายคือเป็นตะคริว คลื่นไส้ อาเจียน หน้ามืด และความดันเลือดต่ำ

โรคอ้วนและโรคไตสัมพันธ์กันอย่างไร ?

โรคอ้วนเป็นสาเหตุสำคัญของการออกกำลังกาย ซึ่งการออกกำลังกายเป็นกิจกรรมที่ต้องออกแรงและเคลื่อนไหวร่างกายทำให้เสียเหงื่อมากส่งผลให้ร่างกายขาดน้ำ นอกจากนี้หากเกิดอุบัติเหตุหรือการบาดเจ็บอย่างรุนแรงในขณะออกกำลังกายก็ทำให้เสี่ยงต่อการเป็นโรคไตวายเฉียบพลันได้

ลดน้ำหนัก อย่างไรให้ถูกวิธี ?

1. ลดไขมันในร่างกาย ไม่ใช่ลดกล้ามเนื้อ 
2. กินอาหารให้ครบ 5 หมู่ ได้แก่ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน วิตามิน และเกลือแร่จากผักและผลไม้  
3. ลดปริมาณอาหารโดยเฉพาะหมวดแป้งและนำ้ตาลหรือเปลี่ยนเป็นอาหารที่มีพลังงานต่ำ 
4. หลีกเลี่ยงอาหารทอด ผัด และอาหารที่มีไขมัน
5. ไม่ใช้ยาลดน้ำหนักที่อาจเป็นอันตราย

ดื่มน้ำหลังออกกำลังกาย ลดน้ำหนัก ให้ถูกวิธี

1. ควรดื่มน้ำ 500-600 มิลลิลิตร ก่อนออกกำลังกาย 2-3 ชั่วโมง 
2. ควรดื่มน้ำ 200-300 มิลลิลิตร ก่อนออกกำลังกาย 30 นาที
3. ควรดื่มน้ำ 200-300 มิลลิลิตร ระหว่างออกกำลังกายเมื่อรู้สึกกระหายนำ้
4. ควรดื่มน้ำ 1-1.5 ลิตร ต่อน้ำหนักตัวที่หายไป 1 กิโลกรัมหลังจากออกกำลังกาย
5. ถ้าออกกำลังกายหนักติดต่อเกิน 60 นาทีและเสียเหงื่อมาก ควรดื่มเครื่องดื่มเกลือแร่ทดแทน

วิธีป้องกันการเกิดโรคไตวายเฉียบพลัน

1. หลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่อาจเสี่ยงต่อโรคไตวายเฉียบพลัน  
2. ควบคุมน้ำหนักอยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม  
3. ดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 6-8 แก้ว
4. ควบคุมความดันเลือด ระดับน้ำตาล และไขมันในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม
5. พักผ่อนอย่างน้อยวันละ 7-8 ชั่วโมง
6. ออกกำลังกายสม่ำเสมอ แต่อย่าหักโหมจนเกินไป
7. งดการสูบบุหรี่หรือดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
8. ตรวจสุขภาพประจำปี

วิธีรักษาโรคไตวายเฉียบพลัน

1. รักษาสมดุลน้ำและเกลือแร่ในร่างกายให้เป็นปกติ
2. ปรับขนาดยาตามการทำงานของไตที่ลดลง
3. หลีกเลี่ยงการฉีดสารทึบรังสีหรือยาที่มีผลเสียต่อไต
4. การรักษาโดยการบำบัดทดแทนไต กรณีที่มีอาการสารน้ำเกินหรือเกลือแร่ผิดปกติมาก

ไตวายเฉียบพลันเป็นโรคที่เกิดได้จากหลายสาเหตุรวมถึงการออกกำลังกายของคนที่พยายามลดน้ำหนัก ดังนั้น เพื่อป้องกันการเกิดโรคนี้ควรลดน้ำหนักให้ถูกต้องและถูกวิธี ไม่หักโหมจนเกินไป ดื่มน้ำให้เพียงพอหรือเทียบเท่ากับที่ร่างกายสูญเสียไป

ข้อมูลจาก

รศ. นพ.สุรศักดิ์ กันตชูเวสศิริ 

สาขาวิชาโรคไต 

ภาควิชาอายุรศาสตร์ 

คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี 

มหาวิทยาลัยมหิดล