ภาวะกลืนลำบาก

คือ ความลำบากในการกลืนอาหาร น้ำหรือยา ที่เกิดจากการทำงานที่ผิดปกติของช่องปาก คอหอย กล่องเสียง และหลอดอาหาร

เสี่ยงต่อการเสียชีวิตหากอาการรุนแรง

Aspiration Pneumonia ภาวะแทรกซ้อนระบบทางเดินหายใจเพราะปอดติดเชื้อจากการสำลัก หรือเกิดภาวะแทรกซ้อนอื่น เช่น ขาดน้ำและขาดสารอาหาร

ใครบ้างมีภาวะเสี่ยงกลืนลำบาก

1. ผู้สูงอายุทั่วไป (พบได้มากถึง ร้อยละ 11-20)

2. ผู้ป่วยอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s)

3. ผู้ที่ได้รับบาดเจ็บที่สมอง (Brain Injury)

4. ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง

อาการกลืนลำบาก

1. สำลักหรือไอขณะกลืน

2. สำลักขึ้นจมูก เรอเปรี้ยว

3. มีอาการเจ็บคอหรือจุก รู้สึกว่ามีก้อนติดอยู่ในคอขณะกลืน 

4. กลืนแล้วติดคอ แสบร้อนบริเวณหน้าอก

5. ดื่มน้ำแล้วสำลักบ่อย ๆ

6. ไม่สามารถกลืนอาหารแข็งหรือกลืนยาเม็ดได้

7. กลืนอาหารแล้วเสียงเปลี่ยน

8. มีน้ำหรืออาหารไหลออกทางปากหรือจมูก

คำแนะนำการกลืนอาหารให้ปลอดภัย

1. ดูแลความสะอาดของช่องปากและฟันทั้งก่อนและหลังรับประทานอาหารทุกมื้อ เพื่อลดความเสี่ยงในการติดเชื้อแบคที่เรียในช่องปาก

2. ถ้าใส่ฟันปลอมต้องพอดีป้องกันการหลุดง่ายช่วยกระตุ้นความอยากอาหารและต้องหมั่นถอดทำความสะอาดทุกครัั้งหลังทานอาหาร

3. การจัดท่าในระหว่างการรับประทานอาหารให้ลำตัวตรงและก้มศีรษะลงเล็กน้อย

4. ไม่รับประทานอย่างเร่งรีบ หลีกเกลี่ยงการพูดคุยในขณะกลืนหรือมีอาหารอยู่ในปากรวมถึงไม่รับประทานอาหารคำใหญ่เกินไป

5. ฝึกเคี้ยวให้ละเอียดก่อนกลืนและฝึกกลืนให้ได้ประมาณ 2 ครั้ง ต่ออาหาร 1 คำ

6. รับประทานอาหารที่มีลักษณะแข็ง-เหลวสลับชนิดกัน เช่น อาหารเคี้ยวอาหารแข็งสลับกับการรับประทานซุบ

7. หากกลืนแล้วพบว่าถ้ามีเสียงน้ำในลำคอหลังการกลืนลองทำการกลืนซ้ำหรือกระแอมไอ หลาย ๆ ครั้ง

8. การป้อนอาหารคำเล็กจะช่วยลดความเสี่ยงต่อการสำลักได้ในผู้ที่กลืนลำบาก แต่สำหรับผู้ที่มีปัญหาการรับความรู้สึกในช่องปากควรป้อนอาหารคำใหญ่พอประมาณ ซึ่งจะทำให้กลืนได้ง่ายขึ้น

9. หากกลืนแล้วมีอาการไอ หรือมีเสมหะมากขึ้น ให้หยุดการป้อนหรือรับประทานอาหารทันทีเพื่อสังเกตอาการผิดปกติ เช่น ซึมลง มีไข้ ให้พามาพบแพทย์